U periodu od početka pandemije do kraja 2020. godine na evidenciju nezaposlenih se prijavilo preko 10.000 lica kojima je u tom periodu prestao radni odnos. Najveća nezaposlenost registrovana je u junu 2021., i bila je za blizu 60 odsto veća u odnosu na mart 2019.
Po podacima koje je Monitor dobio od Zavoda za zapošljavanje (ZZZ), pandemija COVID-19 je u velikoj mjeri uticala na kretanja na ovdašnjem tržištu rada. Tako je na dan uvođenja epidemioloških mjera (15. mart 2020. godine) na evidenciji Zavoda bilo registrovano 35.466 nezaposlenih lica, dok je stopa registrovane nezaposlenosti iznosila 15,28 odsto. Na kraju novembra 2022. bilo je registrovano 46.098 nezaposlenih, što znači da se broj onih koji traže posao uvećao za 10.632, ili malo manje od trećine. Stopa registrovane nezaposlenosti povećana je za 4,59 procentnih poena, na 19,87 odsto.
U periodu od početka pandemije do kraja 2020. godine na evidenciju nezaposlenih se prijavilo preko 10.000 lica kojima je u tom periodu prestao radni odnos. Prema podacima ZZZ najveći broj njih radio je u sektoru trgovine, turizma i ugostiteljstva i, možda neočekivano, u obrazovanju.
Najveća nezaposlenost registrovana je u junu 2021. kada je iznosila 56.729 nezaposlenih lica (24,45 odsto radno sposobnih). To je značilo da je u odnosu na početak pandemije došlo do porasta nezaposlenosti od blizu 60 odsto ( 21.263 lica).
Krajem novembra 2022. godine, posmatrano po regionima, najveći rast nezaposlenosti bilježimo u središnjem regionu 28,67 odsto, što je iznad ostvarenog prosjeka u Crnoj Gori (21,71 odsto), u sjevernom regionu povećanje je u nivou prosječnog (21,38 odsto), dok je u južnoj regiji zabilježen ispodprosječan rast nezaposlenosti – 5,11 odsto.
U kvalifikacionoj strukturi nezaposlenih jesenas dominantno učešće imaju lica sa III, IV i V nivoom kvalifikacija obrazovanja – 48,46 odsto, zatim lica sa I i II nivoom – 35,34 odsto i, konačno, visokoškolci (VI, VII i VIII nivo) -16,21 odsto.
Broj nezaposlenih povećan je u svim opštinama. Prema broju novonezaposlenih, najviše u Podgorici (2.345 lica ili 23,46 odsto), Rožajama (2.015 ili 62,79 odsto), Nikšiću (1.665 ili 50,15 odsto) i Bijelom Polju (742 lica ili 21,87 odsto). Procentualno najveće povećanje je registrovano na Žabljaku – 75,51 odsto, Rožajima – 62,79 odsto, Plužinama – 59,63 i Mojkovcu – 59,18 odsto.
,,Usljed uticaja pandemije, prvi na udaru bili su zaposleni pod prekarnim ugovorima o radu, odnosno ugovorima na određeno vrijeme, agencijski radnici, radnici angažovani po posebnim vrstama ugovora poput ugovora o privremenim i povremenim poslovima, ugovora o djelu i slično. Posebno su na udaru bila radna mjesta u sektoru turizma, ugostiteljstva i usluga budući da je u ovim sektorima najduže bila na snazi naredba o zabrani rada. Da nijesu primjenjenje mjere podrške privredi, vjerujemo da bi broj nezaposlenih bio drastično veći, zbog čega je USSCG konstantno isticala potrebu da mjere usmjerene ka privredi budu što izdašnije i da se subvencionisanje zarada vezuje za iznos prosječne, a ne minimalne zarade”, kaže za Monitor Ivana Mihajlović, zamjenica generalnog sekretara Unije slobodnih sindikata.
Iz sindikata ističu da je nivo stečenih radnih prava bio očuvan za sve vrijeme trajanja pandemije. A bilo je pokušaja da se promijeni: ,,Samo naša oštra i brza reakcija spriječila je da se rasprostrani tumačenje Inspekcije rada koje je u jednom trenutku prijetilo da, kao pravilo, uvede mogućnost poslodavca da zaposlenom roditelju djeteta do 12 godina starosti, pravo da koristi plaćeno odsustvo u skladu sa Naredbom Ministarstva zdravlja zamijeni godišnjim odmorom. Na taj način uspjeli smo da zaštitimo ogroman broj zaposlenih od toga da im se na nezakoniti način uručuju rješenja o korišćenju godišnjeg odmora”, kaže Mihajlović.
Jedan od najčešće korišćenih instituta radnog prava za vrijeme epidemije i trajanja naredbi o zabrani rada u određenim djelatnostima, bio je institut tzv. prekida rada bez krivice zaposlenog. Mihajlović kaže da je i u ovom slučaju USSCG morala u više navrata da podsjeća poslodavce da su u obavezi da isplaćuju 70 odsto osnova za naknadu zaposlenima u slučaju prekida rada, na način kako je to propisano Opštim kolektinim ugovorom, a ne 60 odsto koliko je propisano Zakonom o radu.
Tokom trajanja pandemije Vlada je u dva navrata (maj 2020. godine i januar 2021. godine) pripremila pakete pomoći za nezaposlena lica koja se nalaze na evidenciji Zavoda za zapošljavanje. U maju 2020. Vlada je donijela odluku o pomoći nezaposlenim licima u iznosu od 50 eura, a u januaru 2021. od 100 eura. Navedene mjere su uticale na povećano prijavljivanje ZZZ lica iz kategorije neaktivnog stanovništva (ne traže posao preko Zavoda za zapošljavanje). Tako se za prva tri mjeseca 2021. godine u odnosu na prva tri mjeseca 2020. godine na evidenciju Zavoda prijavilo 144,16 odsto više lica (15.697 naspram 6.429).
,,U ovoj godini broj novoprijavljenih lica je manji za 32,49 odsto (38.631:26.078) u odnosu na isti period prethodne godine. To se može, upravo, objasniti povećanim prilivom nezaposlenih lica na evidenciju Zavoda tokom, prije svega, januara, februara i marta 2021. godine koji je nastao kao posljedica dodjele novčane pomoći licima na evidenciji nezaposlenih”, navode iz Zavoda.
Obrazovanje i nezaposlenost
U kvalifikacionoj strukturi ukupnog broja nezaposlenih krajem novembra 2022. godine, dominantno učešće imaju lica sa III, IV i V nivoom kvalifikacija obrazovanja – 48,46%, zatim lica sa I i II nivoom – 35,34% i visokoškolci (VI, VII i VIII nivo) -16,21%, dok je u istom periodu 2019. godine taj odnos je bio 45,23 – 35,14 – 19,63 odsto, odnosno najveće povećanje nezaposlenosti bilježimo kod srednjoškolskih zanimanja (III, IV i V nivo) – 30,37%, zatim kod nekvalifikovanih i polukvalifikovanih radnika (I i II nivo kvalifikacija) – 22,39% dok je broj visokoškolaca ostao na približno istom nivou.
Ako posmatramo nezaposlene po grupama zanimanja, broj nezaposlenih sa zanimanjima ličnih usluga povećan je 83,3% (sa 509 na 933), društveno humanistička zanimanja – povećanje od 36,87% (sa 1.622 na 2.220), broj nezaposlenih sa zanimanjima ugostiteljstva i turizma povećan je 31,32% (sa 2.471 na 3.245), mehaničari i mašinisti 30,90% (sa 1.203 na 1.575) itd.
Predrag NIKOLIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice