Prvi i jedini morski akvarijum u Crnoj Gori, Akvarijum Boka, otvoren je nedavno u Kotoru. Najbolje promoviše raznovrsnost morskog dobra naše države, a služiće i u naučne svrhe. Ideja o otvaranju jednog takvog akvarijuma postojala je duži niz decenija
Centar za zaštitu biodiverziteta Jadrana Akvarijum Boka, otvoren nedavno u Kotoru, istinski je spomenik kulture i prirodnog bogatstva Crne Gore. Kao naučni park, i sjedište Instituta za biologiju mora, tek će otvoriti nove vidike.
Ideja o otvaranju morskog akvarijuma u Crnoj Gori postojala je duži niz decenija, kaže za Monitor rukovodilac Akvarijuma Boka dr Mirko Đurović i nekadašnji direktor pomenutog Instituta.
Inicijativa je bila i od strane Instituta, i od zainteresovanih pojedinaca. ,,Za turističku i mediteransku zemlju sasvim je prirodno bilo razmišljati u pravcu otvaranja ovakvog sadržaja, naročito u nekom od primorskih gradova. Institut za biologiju mora je davnih 70-ih i 80-ih godina prošlog vijeka imao funkcionalan akvarijum, ali je on služio isključivo u eksperimentalno-naučne svrhe, dok su tadašnji rukovodioci predlagali da se, po uzoru na dubrovački akvarijum, otvori nešto slično unutar zidina Starog grada Kotora. Međutim i pored postojanja stručnih kapaciteta i neophodnih tehnoloških preduslova, kao što su dobar kvalitet morske vode, blizina mora i veliki broj posjetilaca tokom ljetnjih mjeseci, nije postojala inicijativa sa bilo kog nivoa odlučivanja za otvaranje jednog ovakvog atraktivnog prostora“, ističe Đurović.
Akvarijum Boka danas je sastavni dio Centra za zaštitu biodiverziteta Jadrana, podorganizacione jedinice Instituta za biologiju mora. Nastao je kao produkt projekta MONTEAQUA, vrijedan preko milion eura, koji je finansirala Ambasada Kraljevine Norveške u Beogradu, uz podršku partnera iz Akvarijuma Kragujevac sa kragujevačkog Prirodno-matematičkog fakulteta.
Pripreme za ovaj poduhvat trajale su dugo. Preispitivano je da li se upuštati u jednu ovakvu avanturu. Iz Instituta, koji je naučno-istraživačka jedinica Univerziteta Crne Gore, bili su svjesni da će realizacijom ovog projekta proširiti svoju djelatnost u edukativnom i turističkom smjeru. ,,Ipak nas je vodila želja da vratimo nekadašnji sjaj dijelu zgrade Instituta, da renoviramo u potpunosti bivši eksperimentalni akvarijum (napušten i neupotrebljiv posljednjih tridesetak godina) i da budemo ponosni vlasnici prvog morskog akvarijuma u Crnoj Gori“, kaže dr Đurović.
Trideset šest mjeseci intenzivnog rada bilo je potrebno da se osposobi moderan i tehnološki savremeno opremljen akvarijum sa 16 bazena različitih dimenzija. Smjestiti šarenoliki živi svijet Jadrana u ograničeni prostor i u objekat koji je pod zaštitom spomenika kulture, samo je po sebi, izazov.
Morski konjići, razne ribe Jadranskog mora, raže, hobotnice, meduze, ježevi i zvijezde, morske kornjače… svi su stali na površinu od 300 metara kvadratnih, koliko obuhvata Akvarijum, u prostoru kotorske palate Radoničić. Sastoji se iz tri međusobno povezane prostorije sa prvom temom izložbe – Mediteran, Jadran i Bokokotorski zaliv, koja je upotpunjena sa 12 infografika, sa kojih posjetioci mogu saznati neke od najzanimljivijih uopštenih činjenica vezanih za morski ekosistem. Prvom, jer će se u Akvarijumu Boka smjenjivati postavke morskih organizama.
,,Rad u našem centru se po mnogo čemu razlikuje od dosadašnjeg rada samo Instituta za biologiju mora. Naime, do prije puštanja u rad Akvarijuma Boka i svih tehničkih elemenata, morske organizme smo tretirali na način da su nam služili za eksperiment i izračun određenih bioloških, hemijskih i drugih parametara. To smo radili u uslovima pod kojim je sačuvati bilo koji organizam za njegovo vraćanje u morsku sredinu ili odakle je uzet bilo nemoguće. Danas, rad sa svim organizmima ima sasvim drugu dimenziju u našem Akvarijumu i on se ogleda u strogo propisanim uslovima samog uzimanja organizama iz divljine, transportu do Akvarijuma, provođenju određenog vremena u karantinu, posmatranju ponašanja i zdravstvenog stanja samog organizma i, na kraju, u prebacivanju na zamišljeno mjesto u izložbenim tankovima. Od trenutka uzimanja organizma iz mora, počinje naša kontinuirana briga o njemu sa jasnim planom i vremenom ostanka u Akvarijumu Boka, nakon čega slijedi procedura vraćanja na isto ili slično mjesto“, objašnjava rukovodilac Akvarijuma Boka.
Iz Instituta za biologiju mora, koji je inače jedina institucija u Crnoj Gori koja kombinuje istraživanje i obrazovanje za promociju i praksu efikasnog očuvanja morskih divljih životinja, još ranije su kazali da će Akvarijum Boka služiti naučnicima da izvode različite naučne eksperimente „in vivo” (uživo) i da prate sve ono što je, inače, vrlo teško pratiti u prirodnoj sredini.
Najviše interesovanja za takva istraživanja pobuđuje obrazac ponašanja životinja i interakcija sa drugim vrstama u malom prostoru. ,,Mogućnosti su velike, kako na polju izvođenja eksperimenata tako i na polju eventualnog kontrolisanog mriješćenja i repopoulacije našeg morskog ekosistema ugroženim vrstama riba, rakova i školjki. Svakako bismo imali na umu i da, u vezi sa tim, buduće posjetioce držimo informisanim, kao i da im u nekim fazama pokažemo napredak na tom polju, držeći da ih kroz neposredan kontakt možemo ekološki obrazovati i uzdizati da se morska sredina cijeni i poštuje još više“.
Priliku da prvi posjete jedini morski akvarijum u Crnoj Gori, dobili su nagrađeni učenici OŠ Narodni heroj Savo Ilić iz Kotora. Organizovan im je besplatan edukativni program, kako bi se upoznali sa svim raskošem i bogatstvom živog svijeta Jadrana.
Građani Crne Gore, iako im je tako blizu, malo znaju o živom svijetu Boke i Jadrana. To se, napominje dr Đurović vidjelo po reakcijama i oduševljenjem raznim morskim bićima koja, prilikom posjete Akvarijumu, vide po prvi put.
Na putu ekološkog osvješćivanja koje će poslužiti da se ta tužna zbilja promijeni, ovo je krupan korak.
Činjenice koje niste znali o živom svijetu u Jadranu i Bokokotorskom zalivu
Jeste li znali da je Jadransko more izuzetno bioraznovrsno? U njemu živi više od 7.000 životinjskih i biljnih vrsta. Mnoge su rijetke i ugrožene.
Najveća školjka na Jadranu – palastura, može narasti do jednog metra, i u njoj se ponekad mogu naći i biseri. Zato jer je mnogi žele kao suvenir, pa je bezobzirno uzimaju iz mora, njena brojnost se smanjila, naročito u turističkim oblastima. Zaštićena je na čitavom Jadranu i Sredozemlju, pa su lov i prodaja strogo zabranjeni.
Jeste li znali da je Jadransko more ugroženo, a da je glavna prijetnja prekomjerno izbacivanje hranjivih sastojaka sa poljoprivrednih površina? Glavni izvor su rijeka Po, kao i Venecija, ali i brodovi koji ispuštaju otpadne vode u more. Prekomjerni ribolov je takođe problem, i zbog njega je ugroženo 120 vrsta. Neke od prelovljenih vrsta su norveški jastog, kostelj, grdobina i modrulj.
Jeste li znali da se u Bokokotorskom zalivu godišnje uzgaja 200 tona školjki i 120 tona ribe? Ili da je usamljeni delfin Joca, nekada najpoznatiji delfin u Bokokotorskom zalivu, ostao u dubokom sjećanju mještana i turista devedesetih godina? Lokalna skupština Grada Kotora stavila ga je pod zaštitu. Nestao je između 1992. i 1993. godine. Pretpostavlja se da je ubijen kao rezultat pogrešne percepcije da delfini štete ribarstvu.
Ove, i mnoge druge zanimljivosti, otkrivaju vrata prvog i jedinog morskog akvarijuma u Crnoj Gori.
Andrea JELIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
FOKUS3 sedmice