Neki baš ne vole tendere. Iako se prema podacima Uprave za javne nabavke procenat poslova koje vlastodršci dogovoraju iza zatvorenih vrata smanjio u odnosu na prošlu godinu, pojedine institucije i pojedinci na vlasti, pokazuju podaci, drastično su kršili zakone i propise o javnim nabavkama, netransparentno trošeći budžete pogodbama u četiri oka.

Kako je ta vrsta javnih nabavki najpodložnija zloupotrebama, zakonodavac je predvidio više ograničenja u slučaju kada se poslovi dogovaraju bez raspisanog tendera, neposrednim sporazumom. Prema Zakonu o javnim nabavkama na taj način mogu biti dogovoreni samo poslovi vrijednosti do 5.000 eura. Takođe, zakonodavac je predvidio i da neposrednim sporazumom ne smije biti realizovano više od 10 odsto nabavki od ukupnog budžeta, i to kada je budžet veći od 800.000 eura. U slučaju da je manji, i taj procenat je niži.

Na listi onih koji su nezakonito tokom prošle godine poslove vrednije od 5.000 eura dogovarali u četiri oka, ili i do sedam puta prešišali procenat ukupnih poslova koji se smiju ugovoriti neposrednim sporazumom nalaze se: Filip Vujanović, predsjednik Crne Gore, Opština Budva na čijem je čelu do jeseni prošle godine bio Lazar Rađenović, a potom ga naslijedio partijski saborac Srđa Popović, Opština Nikšić na čijem je čelu Veselin Grbović, Ministarstvo rada i socijalnog staranja kojim je šefovao Predrag Bošković u prvom dijelu godine, a potom ga na tom mjestu zamijenila Zorica Kovačević… Zakon o javnim nabavkama drastično su kršili i Nacionalna turistička organizacija, Deponija Podgorica i neke druge lokalne i državne institucije.

OPŠTINA BUDVA: Među ubjedljivim rekorderima u kršenju Zakona o javnim nabavkama kada je u pitanju procenat poslova dogovorenih iza zatorenih vrata je – Opština Budva. Ne čudi, reći će neko, s obzirom na to da su se lokalne garniture izmijenjale u istražnim zatvorima proteklih godina. Tokom prošle godine, kada su budvanskom kasom rukovodili Rađenović i Popović, ta je opština čak preko 68 odsto javnih nabavki sprovela neposrednim sporazumom. To je skoro sedam puta više od dozvoljenog!

Opština Budva nije samo na taj način prekršila zakon, već i tako što je pojedine poslove vredniije od 5.000 eura sklapala u četiri oka. Među takvima je, između ostalih, posao „komunalnog opremanja građevinskog zemljišta” sklopljen sa izvjesnim Srđanom Kuljačom i vrijedan – 26.337 eura! Dakle, pet puta vredniji nego što je dozvoljeno zakonom. Zakon je prekršen i kod posla sa kompanijom Franeta invest u iznosu od 63.89 eura, takođe za „komunalno opremanje građevinskog zemljišta”.

Tu su i ugovori koji su tek nekoliko eura ispod dozvoljene crte – poput Antivirus licence plaćene 4.998 eura podgoričkoj kompjuterskoj kompaniji Čikom koja se nalazi na listi kompanija koje su tokom prošle godine najviše poslovale sa državom. Takvih poslova je više i to sa nekoliko kompanija koje su na taj način zarađivale velike novce. Da li je zakon ipak tako zloupotrijebljen, reći će nadležni. Među onima koji su tako zarađivali od Opštine Budva je i Gugi komerc, čije je poslovanje istraživalo tužilaštvo u okviru istraga protiv lokalne vlasti, zatim Kolma Elektro i druge.

Tu je i i ugovor o oglašavanju kojim je Opština Budva platila 4.950 eura Novoj Pobjedi. Nova Pobjeda, bivša državna novina koju je mimo svake ekonomske logike privatizovao Petros Statis, strateški partner premijera Mila Đukanovića, se nerijetko nalazi na spiskovima poslova koje su vlastodršci dogovorali iza zatvorenih vrata. Iako to nije jedini medij na tim listama, zanimljivo je da su poslovi koji su sa Novom Pobjedom dogovarani nerijetko mnogo vredniji od ostalih. Takođe, dok se kod drugih uglavnom radi o kupovini štampe, a ti iznosi ne prelaze stotinjak eura, u slučaju Nove Pobjede riječ je o paprenom oglašavanju.

OPŠTINA NIKŠIĆ: Isto je i sa Opštinom Nikšić, još jednim rekorderom u nezakontom poslovanju iza zatvorenih vrata. Ta je opština prošle godine neposrednom pogodbom platila ukupno čak 11.650 eura Novoj Pobjedi. Radi se o više ugovora o oglašavanju koji pojedinačno ne prelaze zakonom dozvoljene sume. No, simptomatično je da je opština za oglašavanje iza zatorenih vrata dogovarala poslove samo sa jednim medijom, bliskim Đukanoviću.

Na čelu Nikšića je Veselin Grbović, Đukanovićev potčinjeni u DPS-u. Pod njegovim rukovodstvom opština Nikšić je prošle godine prekršila zakon tako što je čak 27,98 odsto poslova dogovorila mimo tendera, iako je zakonom dozvoljeno tek devet odsto za budžet koliki je 2015. imala ta opština.

FILIP VUJANOVIĆ: Među onima koji su uveliko nezakonito i netransparetno poslovali je i predsjednik Crne Gore Filip Vujanović. Vujanović je primjenom neposrednog sporazuma sa ponuđačima potrošio prošle godine čak 287.729 eura, iako mu je zakonom bilo dozvoljeno da na taj način potroši svega 36.800 eura. Budžet predsjednika je u 2015. godini iznosio 409.094 eura. Vujanović je umjesto dozvoljenih devet potrošio čak 70 odsto budžeta primjenjujući direktnu pogodbu sa ponuđačima. Predsjednik je, dakle, potrošio mimo zakona 250.900 eura.

U više poslova, Vujanović je premašio dozvoljenu vrijednost poslova od 5.000 eura. Tako je, recimo, sa Telekomom dogovorio posao vrijedan 65.539 eura. Za avio-karte agenciji Grand dao je 19.489 eura, Marla travelu – 10.349 eura. Na pumpama Jugopretrola poštrošio je na gorivo preko 21 hiljada eura.

Reprezentacija u hotelu Avala predsjednika je koštala četiri puta više od dozvoljene – 21.499 eura. Za službena putovanja na isti način plaćeno je čak – 32.500 eura.

MINISTARSTVO RADA I SOCIJALNOG STARANJA: Za predsjednikom države ne zaostaju ni doskorašnji ministri rada i socijalnog staranja Predrag Bošković i Zorica Kovačević.

Ministartsvo rada je prošle godine čak 44 odsto budžeta potrošilo na poslove dogovorene iza zatvorenih vrata. Teško je utvrditi, međutim, ko je od njih dvoje sklapao neposrednom pogodbom nezakonito ugovore koji su u bili mnogo vredniji nego što zakon dozvoljava. Tako je za troškove putovanja agenciji Inter travel to ministarstvo prošle godine platilo 22.684, kompaniji Double L za usluge prevođenja 21.730, za kancelarijski materijal 23.912 Kastex-u, 25.696 otišlo je Hard Montu i 8.981 eura za PP konsalting PG.

Bošković će svakako ostati upamćen kao neko ko je lake ruke sa tuđim (čitaj: našim) parama. Bošković je poklonio rukometašicama i košarkašima Budućnosti 800.000 naših eura sa računa Ministarstva prosvjete, kojim trenutno rukovodi. Da je vječna.

TURISTIČKA NACIONALNA ORGANIZACIJA: Među rekorderima u nezakonitom poslovanju, kada su u pitanju poslovi neposrednom pogodbom, je svakako i Nacionalna turistička organizacija. Ta je organizacija tokom prošle godine sklopila čak preko 68 odsto ukupnih poslova neposrednim sporazumom, premašivši sedam puta dozvoljeni iznos.

Među pojedinačnim poslovima TO nema nijednog posla koji prelazi od 5.000 eura, kolika je zakonska granica. Međutim nekoliko poslova iznosi tačno toliko, poput 5.000 eura plaćenh za taksi kompaniji Europien travel. Na spisku poslova dogovorenih pogodbom je, zanimljivo, i „sponzorstvo RTCG” u iznosu od 5.000 eura.

RADIODIFUZNI CENTAR I DRUGI: Na spisku Uprave za javne nabavke među kompanijama koje su obimno poslovale koristeći neposredni sporazum je i Radio difuzni centar (RDC), koji je na taj način, nezakonito, potrošio 15.98 odsto budžeta. Neki od pojedinačnih poslova premašivali su dozvoljeni limit, poput ,,čišćenja snijega” koje je RDC platio kompaniji Đurković DOO čak 11.162 eura. Tu je i 9.974 eura za kompjutere firmi FIN ING.

Na spisku su i dvije lokalne podgoričke kompanije Čistoća Podgorica i Deponija Podgorica koje su takođe premašile dozvoljene limite. Tako je Deponija iza zatvorenih vrata dogovorila čak 34,6 odsto poslova.

Zakonski limit premašila je i Skupština Crne Gore. Iako među poslovima nema pojedinačno onih koji su prešli dozvoljenih 5.000 eura, Skupština je ukupno 18 odsto poslova dodijelila dobavljačima iza zatvorenih vrata.

Uprava za javne nabavke uvela je praksu da svi moraju objaviti sa kim su i u kojoj mjeri poslovali u četiri oka. Navodno će se tako smanjiti potencijalne zloupotrebe.

A možda bi efikasnije bilo da se prvo sankcionišu oni koji krše zakon.

KO NAJVIŠE POSLUJE SA DRŽAVOM: Ništa novo

Uprava za javne nabavke i ove je godine objavila spisak kompanija koje su najviše poslovale sa državom. U vrhu liste, na trećem i četvrtom mjestu tradicionalno se nalaze veliki distributeri ljekova, kompanije Glosarij i Farmegra. Glosarij je tokom prošle godine od strane države i lokalnih uprava anagažovan na poslovima vrijednim čak preko 20 miliona eura, dok je Farmegra dobila poslove vrijedne blizu 14 miliona eura. Gotovo identična je situacija godinama. Vlasnici Farmegre su biznismeni Sreten Đikanović i Janko Radunović, koji su prema pisanju medija bili u milosti Miomira Mugoše, bivšeg podgoričkog gradonačelnika. Istraživački centar MANS objavio je da su Glosarij i Farmegra bile među privilegovanim firmama kojima je 2013. godine Investiciono razvojni fond (IRF) pomagao kroz dodjelu povoljnih kredita, ali i kroz otkup njihovih milionskih potraživanja, svakoj po 1,8 miliona eura. Tradicionalno tu je i Novi Volvox , istina sa manje noca nego prethodnih godina. Jedan od vlasnika kompanije je Vladan Ivanović, brat Miodraga Ivanovića, jednog od aktera afere Telekom i bivšeg predsjednika Borda državne Pobjede. I ove godine u samom vrhu je Urion, kompanija o čijem je povlaščenom položaju u poslovanju sa državom, u oblasti nabavki medicinske opreme, Monitor više puta pisao. Kada je u pitanju prehrana, na prestolu je opet kompanija Veletex, koja godinama odnosi najveće sume iz budžeta. Vlasnik Veletexa Vlastimir Golubović, bio je na odborničkoj listi podgoričkog DPS-a na posljednjim lokalnim izborima. Za razliku od ranijih godina prva dva mjesta zauzimaju građevinske kompanije Crna Gora put Podgorica koja je prošle godine imala poslove vrijedne čak 40 miliona eura, te Mehanizacija i programat Nikšić sa 24 miliona eura.

Milena PEROVIĆ-KORAĆ