Italijani su pokazali da je moguće pronaći osobe koje integrišu društvo ne snagom svog političkog uticaja, zavisno od toga iz koje stranke su delegirani ili joj pripadaju, već zahvaljujući svojoj ličnosti i ostvarenim rezultatima koji su široko priznati i uvaženi
Desilo se da je u istom danu, u subotu 29. januara, u Italiji izabran 13. predsjednik Republike, Serđo Matarela (80), u drugom mandatu i Giuliano Amato (83) za predsjednika najviše sudske istance – Ustavnog suda, iako je i on bio u ,,igri” za predsjedničkog kandidata.
Matarela, dosadašnji predsjednik Italije, pravnik, advokat, sudija Ustavnog suda, akademik, političar – ministar u raznim resorima, ličnost koja uživa nepodijeljeni autoritet, prethodno je donio odluku da neće da se kandiduje za drugi predsjednički mandat. Blagovremeno i uredno je spremio i iznio sve svoje lične stvari iz palate Kvirinale, gdje je boravio prethodnih sedam godina, oslobađajući prostor onome ko će biti izabran za naredni mandatni period.
Međutim, kako se ni poslije pet dana glasanja i sedam glasačkih krugova, takozvani ,,veliki glasači” njih 1009 delegata i političke strukture koje stoje iza njih, nisu mogli dogovoriti oko izbora predsjedničkog kandidata, iako je u kombinaciji bio veliki broj imena od izvanrednog ličnog i profesionalnog integriteta, šestog dana pao je dogovor da predstavnici političkih partija zamole predsjednika Matarelu da se predomisli i da se prihvati još jednog predsjedničkog mandata u vrlo teškom i kompleksnom periodu za Italiju, kao, uostalom, i za cijeli svijet.
Na najbolji način se u praksi potvrdila norma iz Ustava Italije koja definiše predsjednika republike kao šefa države ali i kao predstavnika nacionalnog jedinstva. Upravo je Matarela bio taj koji je ujedinio sve političke aktere u zaključku da je on pravo rješenje za predsjednika ove velike evropske države. I, naravno, Matareli, za koga ovo nije privilegija već velika žrtva i odgovornost, nije preostalo ništa drugo nego da prihvati upućenu molbu na zadovoljstvo ogromnog broja građana Italije, koji ne kriju svoje oduševljenje, poštovanje i simpatije prema predsjedniku. Iako je imao druge planove, Matarela je izjavio da je spreman da ih promijeni – ako to služi državi i građanima.
Treba pomenuti da Italija ima specifičan način izbora predsjednika Republike.
Za predsjednika glasa 1009 delegata, koje nazivaju „velikim glasačima“ a čine ih 630 poslanika i 321 senator, kojima se pridružuje i 58 delegata izabanih iz svakog regiona Italije, koji nisu članovi Parlamenta i Senata, ali imaju privilegiju da utiču na izbor predsjednika. Procedura je sledeća: Kandidat za kojeg se glasa nije unaprijed određen, već glasači u svakom krugu u glasačku kutiju ubacuju listić na kome ispisuju ime kandidata za kojeg glasaju. Naravno, da bi se došlo do imena kandidata koji može dobiti potrebnu većinu glasova, vode se intenzivni pregovori partijskih lidera raznih, međusobno bliskih, ali i politički suprostavljenih partija i koalicija, koji nisu dostupni širokoj javnosti.
Inače, za izbor predsjednika potrebna je dvotrećinska većina ukupnog broja glasača tj. 673 glasa za određenu osobu, što se rijetko postiže u prva tri kruga (svega dva puta od 1948. godine), pa se obično pristupa četvrtom krugu glasanja u kome se zahtijeva prosta većina od 505 glasova. Zbog toga se procedura glasanja ponavlja u krugovima, kojih je u ranijim izborima bilo najviše 23, 1971. godine, kada je izabran predsjednik Leone.
Ovi su izbori bili posebni i po tome što su se odvijali u atmosferi covid pandemije, pa su organizovane rigorozne mjere radi zaštite zdravlja učesnika u tom procesu. U salu Parlamenta, glasači su ulazili u grupama od najviše 50, a glasanje se prekidalo u preciznim vremenskih intervalima radi dezinfekcije sale. Zato svaki krug glasanja traje satima. I, inače, prosječno vrijeme trajanja jednog izbornog kruga iznosi oko 4,5 sata.
Za 30 glasača koji su u karantinu, na raspolaganju je bilo posebno izborno mjesto, organizovano na parkingu koji se naslanja na zgradu Doma poslanika u Ulici Missione u Rimu.
Iako je Italija poznata kao država u kojoj se često mijenjaju vlade i javni funkcioneri, ovoga puta se desilo nešto zaista potpuno suprotno. Pokazalo se da u teškim vremenima, po mnogo čemu najtežim poslije II svjetskog rata, na javnu scenu stupaju ličnosti od izvanrednog i nepodijeljnog autoriteta. Njima polazi za rukom ono što liderima političkih, čak i srodnih koalicionih partnera, ne uspijeva – da obezbijede opšte jedinstvo i saglasnost da vode državne i javne poslove. Oni plijene svojom harizmom, znanjem, stručnošću, obrazovanjem i vaspitanjem, mentalnom i fizičkom vitalnošću i jednom izvanrednom skromnošću i jednostavnošću, a ne nadmenošću i prepotencijom u ophođenju.
Takav je predsjednik Matarela ali i predsjednik Vlade Mario Dragi (74), koji je, po mnogima, spasio ekonomiju Italije u prethodnom periodu. Dragi se pominjao i kao ozbiljan (najozbiljniji) kandidat za novog predsjednika ali je ,,problem” bio to što Italijani nijesu vidjeli nikoga ko bi ga mogao na odgovarajući način zamijeniti na vrlo odgovornim i teškim poslovima predsjednika Vlade, u narednom periodu za koji se cijeni da može biti još komplikovaniji od ovoga do sada.
Istovremeno sa izborom predsjednika Republike Italije, na mjestu predsjednika Ustavnog suda imenovan je Đuliano Amato, koji je do sada bio zamjenik predsjednika Ustavnog suda Đankarla Korađo.
Amato ima 83 godine, iz Torina je, porijeklom Sicilijanac. Ima dugu političku karijeru,18 godina bio je član Parlamenta, dva puta je bio predsjednik Vlade Italije i više puta ministar (trezora, za razvoj, unutrašnjih poslova). Stručnjak je za Ustavno pravo, univerzitetski profesor javnog komparativnog prava, sudija Ustavnog suda od 2003. godine, počasni član Američke akademije za umjetnost i nauku, naučni direktor časopisa Tržište, Konkurencija i Pravila….
On se u svom obraćanju javnosti osvrnuo i na predlog da se ubuduće predsjednik Republike bira neposrednim glasanjem. Da li će taj model biti usvojen ili ne ostaje da se dobro analizira i ocijeni da li je takav model glasanja moguće adekvatno inkorporirati u izborni sistem Italije.
U svakom slučaju pokazalo se da je moguće pronaći osobe koje integrišu društvo ne snagom svog političkog uticaja, zavisno od toga iz koje stranke su delegarani ili joj pripadaju, već zahvaljujući svojoj ličnosti i ostvarenim rezultatima koji su široko priznati i uvaženi.
Pažnja i tradicija
Od kada je Italija uspostavljena kao Republika (1946. godine), izabrano je 12 predsjednika Republike od kojih samo jedan, Đorđo Napolitano, u dva mandata (od 2006. do 2013. i od 2013. do 2015).
Shodno Ustavu Republike Italije pravo da bude izabran ili izabrana za predsjednika Republike ima državljanin Italije uz uslov da u trenutku izbora ima navršenih 50 godina i da uživa građanska i politička prava shodno propisima Italije.
Prosječne godine starosti do sada izabranih predsjednika iznose 73. Najstariji predsjednik Republike bio je Đorđo Napolitano koji je u trenutku kada je započeo svoj drugi mandat imao 88 godina. Predsjednik Sandro Pertini, jedan od najpopularnijih i najomiljenijih predsjednika Italije, u trenutku izbora imao je 81 godinu, dok je najmlađi predsjednik bio Francesko Kosiga sa svojih 57 godina u trenutku izbora.
Nije uopšte neobično što se na funkciju predsjednika države ovako velike i uticajne države sa dugom demokratskom tradicijom, biraju osobe određene životne dobi, potpuno ostvarene u svim sferama života, koje uz to imaju ostale neophodne rekvizite – počev od izuzetnog obrazovanja, profesionalnog i političkog iskustva i dr. – imajući u vidu poslove koje Ustav Italije stavlja u nadležnost predsjednika Republike.
Shodno članu 87 Ustava Italije, „predsjednik Republike je šef države i predstavnik nacionalnog jedinstva“.
Pozicija predsjednika Republike ustavno je pozicionirana na neki način „neutralno“ u odnosu na tripartitnu podjelu vlasti (zakonodavnu, izvršnu i sudsku). Pojedini naučnici ulogu predsjednika Republike definišu kao „estremnog garanta“. On, u stvari, ima zadatak da uspostavi ustavni red u slučaju kada je isti povrijeđen ili napadnut. Predsjednik ima suštinsku ulogu u kontroli rada drugih institucija i zaštiti građana. Predsjedava Visokim sudskim savjetom, i Visokim savjetom odbrane.
Predstavnici partije desnog centra Fratelli d’Italia, navijaju da ovo bude posljednji predsjednik izabran po ovom metodu (posrednog glasanja), i nadaju se da će 14. predsjednik biti biran neposredno od građana.
Mr Sonja ČEJOVIĆ
Autorka je advokat
DANAS, SJUTRA2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS2 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
HORIZONTI2 sedmice
FELJTON3 sedmice
OKO NAS3 sedmice