Podaci SZO pokazuju da 22 odsto svih smrti u Pljevljima mogu da se pripišu zagađenju vazduha. Za nepunih pola vijeka broj stanovnika se gotovo prepolovio. Termoelektrana Pljevlja, ipak, od ekoloških standarda poštuje samo ono što mora, kažu naši sagovornici. Projekat toplifikacije nije ni na vidiku, nadležni ćute, a vrijeme polako ističe

Termoelektrana Pljevlja još  ne koristi savremene metode kako bi zaštitila životnu sredinu i zdravlje stanovnika Pljevalja. Prema riječima Milorada Mitrovića, predsjednika NVO Breznica, u TE razmišljaju samo kako da ostvare štto veći profit, a od ekoloških standarda poštuju samo ono što moraju.

Iz TE Pljevlja objašnjavaju da će ovu godinu obilježiti početak ekološke sanacije prvog bloka termoelektrane uz rekultivaciju postojeće deponije šljake i pepela. Projekti su vrijedni preko 60 miliona eura. ,,Realizacijom ovih projekata TE će proizvoditi električnu energiju po najvišim evropskim standardima bez rizika po životnu sredinu. Biće izgrađen i izvor toplote za grijanje grada i doniraće se još oko tri miliona eura za izgradnju primarnog toplovoda. Ekološkom rekonstrukcijom, sve emisije i produkti sagorijevanja uglja i hemijskih procesa koji se odvijaju prilikom proizvodnje električne energije, biće svedeni na granice ispod dozvoljenih, u skladu sa zakonskom regulativom naše države i evropskim direktivama o emisijama iz termo izvora na ugalj”, piše na oficijalnom sajtu TE.

Ništa ne bi bilo problematično u tvrdnjama nadležnih da se o projektu toplifikacije, kao jedinom rješenju za zagađenost u Pljevljima, ne govori već godinama. Na njega su i stanovnici Pljevalja zaboravili. Mještanka Pljevalja N.N je prestala da se nada promjeni: ,,Djeca mi zimi gotovo i ne izlaze napolje. Vazduh je toliko zagađen, što od termoelektrane, što od rudnika uglja, što od samih domaćinstava. Živimo tako godinama. Mnogi odlaze iz Pljevalja, a kako se čini, i mi ćemo”.

Milorad Mitrović kaže da projekat toplifikacije u Pljevljima zahtijeva ozbiljnu strategiiju: ,,Ovo je veoma skup, dugotrajan i zahtijevan projekat, posebno sekundarna mreža koja se provlači kroz gusto naseljene djelove grada. U pojedinim naseljima je projekat neizvodljivo uraditi zbog raštrkanosti objekata. Koliko će prosječnog Pljevljaka koštati grijanje iz gradskog toplovoda? Besplatno biti neće. Da li će se naplaćivati po metru kubnom zagrijanog prostora ili po jedinici isporučene kalorične moći, niko ne zna, a to je ključna stvar. U svakom slučaju, spaljivanje fosilnih goriva će imati štetne posljedice sve dok ih budemo koristili”.

Iz NVO Green Home su u jednom od svojih istraživanja objavili: ,,Iako je toplifikacija bila obaveza Elektroprivrede, ni nakon 30 godina rada i oko 40 miliona tona uglja koje je termoelektrana sagorjela, taj projekat nije realizovan. Nije jasno definisan ni Nacrtom Detaljnog prostornog plana TE Pljevlja. U istom dokumentu, jasno je zato naveden njegov negativan uticaj na rad drugog bloka zbog oduzimanja dijela snage za potrebe toplifikacije”.

U Akcionom planu implementacije Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine piše: ,,Snabdijevanje Pljevalja daljinskom toplotom iz novog bloka poslije ulaska tog bloka u Elektroenergetski sistem u 2020. godini za sada nije uzeto u obzir jer zavisi od više elemenata i to od rezultata studije opravdanosti izgradnje drugog bloka, konačne odluke investitora u TE Pljevlja, kao i lokalne zajednice”.

Iz NVO Green Home dodatno objašnjavaju: ,,Projekat toplifikovanja Pljevalja trajao bi od 20 do 25 godina i izvodio bi se fazno. Njegov završetak bi se mogao očekivati tek oko 2050. godine, a samo bi 70 odsto građana na kraju bilo snadbdijevano daljinskim grijanjem. Iako obaveza drugih, sada je projekat toplifikacije obaveza lokalne zajednica sa potrebnim ulaganjima od 20 miliona eura. Te račune bi plaćali građani Crne Gore, ne oni koji vrše eksploataciju uglja i ostvaruju profit”.

Način poslovanja TE zaprepastio je javnost u julu 2019. godine, kada je došlo do pomora ribe u Ćehotini i Vezišnici. Drenažni sistemi i cijevi iz kojih se izlivaju otpadne vode TE Pljevlja nalaze se, nezaštićeni, u neposrednoj blizini rijeka koje dalje mogu da prenose te štetne materije, ugrožavajući živi svijet pred sobom. ,,Ti drenažni sistemi su dio zastarele tehnologije, i to je najbolji dokaz kakve oni “savremene” metode koriste u cilju smanjenja negativnog uticaja na životnu sredinu. I nakon pomora ribe, oni i dalje vrše ispuštanja viškova iz svog proizvodnog procesa”, objašnjava Vaso Knežević, NVO aktivista i predsjednik Sportsko-ribolovnog kluba (SRK) Lipljen u Pljevljima.

Kako objašnjavaju upućeni sagovornici Monitora, cijevi bi trebalo da pepeo i šljaku sa vodom transportuju na deponiju Maljevac. Međutim, kada se otvore drenažni ventili, oni umjesto na deponiju idu u vodotok Vezišnice. To se radi često.

Valja ukazati na to da je da je za novog direktora TE, nakon ovog ekocida, ponovo imenovan Luka Jovanović. On je bio na čelu termoelektrane u vrijeme sličnih dešavanja, poput onih kada je pjena od čišćenja rashladnog tornja TE Pljevlja prekrivala voćnjake u okolini ili kada je prašina sa deponije Maljevac zasipala Pljevlja.

Na tenderu za izvođenje radova na najavljenoj ekološkoj rekonstrukciji prvog bloka TE Pljevlja pobijedio je konzorcijum Dec International-Bemax-BB Solar-Permonte, dostavivši ponudu od 54,4 miliona eura. Firma BB Solar u suvlasništvu je sina predsjednika Crne Gore, Mila Đukanovića, Blaža Đukanovića, koji je i ranije oštro kritikovan zbog svojih poslovnih poteza u oblasti solarne i hidroenergije.

,,Projekat je u značajnoj mjeri u tajnosti. Plan za rekonstrukciju prvog bloka predviđa samo priključak za toplotni izvor, a tek treba izraditi studiju glavnog projekta i utvrditi broj potrošača koji bi bio obuhvaćen toplifikacijom, potom faze u kojima bi se radila, pronalazak kreditora za gradnju i na kraju cijenu sistema grijanja za Pljevljake. Čini se da EPCG pokušava da značajno uveća snagu postojećeg bloka sa 225 MW na 300 MW, što će uticati na veću cijenu investicije, a nejasno je da li će za tu snagu bloka biti u potpunosti zadovoljeni strogi evropski ekološki standardi”, kaže za Monitor Ines Mrdović, pravna savjetnica NVO Akcija za socijalnu pravdu.

Prema njenim riječima, pitanje je da li će investicija na kraju koštati 54,4 miliona ili više: ,,Očito je da EPCG već ulazi u kašnjenje ranijih rokova za rekonstrukciju prvog bloka TE. To bi u neko dogledno vrijeme moglo rezultirati plaćanjem penala zbog zagađenja, osim ako EPCG ne računa da će joj biti odobreni dodatni sati rada TE, dok ne okonča njenu rekonstrukciju”.

Prema studiji Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) iz 2016. godine koncentracija zagađenja vazduha u Pljevljima redovno prelazi zakonom propisane vrijednosti. Podaci SZO pokazuju da 22 odsto svih smrti u Pljevljima mogu da se pripišu zagađenju vazduha.

U 2017. godini, prema izvještaju Epidemiološke službe, u Pljevljima je registrovano 395 prvih posjeta ljekaru zbog maligniteta. U 2018. godini, prema izvještaju Instituta za javno zdravlje 675. Brojke govore sve.

Turobni su i posljednji podaci Monstata, koji su samo potvrdili trend smanjenja stanovnika Pljevalja. Procjenjuje se da u ovom gradu trenutno živi oko 27 hiljada ljudi. Prema popisu iz 2011. godine, Pljevlja su imala 30.786 stanovnika, a to je pet hiljada manje nego na popisu iz 2003. godine i 16 hiljada manje u odnosu na popis iz 1971. godine, kada je registrovan najveći broj stanovnika u ovoj opštini. U posljednjih devet godina u Pljevljima je rođeno 1 694 djece dok je u istom periodu umrlo 3 749 Pljevljaka. Poređenja radi, tu se sedamdesetih godina prošlog vijeka rađalo 1 200 beba godišnje.

Vrijeme ističe dok lični interesi pojedinaca imaju primat nad zdravljem građana Crne Gore. ,,Prosječan Pljevljak je kao bolesnik u komi. Svega je svjestan i sve vidi i čuje, samo što ne može da priča. Strpljiv je, miran i čeka kraj”, zaključuje Milorad Mitrović.

                                                                                                                                          ANDREA JELIĆ