Više od šest decenija crnogorska vlast na papiru gradi hidroelektranu Komarnicu. Prošle nedjelje još jednom joj je ,,temeljac” udario i premijer Milo Đukanović na poslovnom forumu u Štutgartu.
,,Cijenimo da nam značajno možete pomoći sa ekspertizama u projektovanju i izgradnji HE Morača, HE Komarnica i drugih hidrocentrala”, rekao je Đukanović, misleći na pomoć Njemačke.
Tim stručnjaka, predvođen najuglednijim jugoslovenskim hidroenergetičarima, valorizovao je početkom 1952. godine hidroenergetski potencijal Crne Gore. Hidroenergetičari su se saglasili da bi hidroelektrana Tara–Morača bila najekonomičnija i najkvalitetnija hidroelektrana u Jugoslaviji. Naknadna analiza pokazala je da je rentabilno i prevođenje rijeke Komarnice u Nikšićko polje.
Savezno izvršno vijeće je 1956. godine odobrilo projekat za izgradnju hidroelektrane Komarnica. Projekat je podrazumijevao potapanje Kolašina i njegove okoline (Lipovo i Smailagića polje). Tu varijantu forsiralo je rukovodstvo preduzeća za izgradnju kombinata aluminijuma u Titogradu. Dobijena je za to i saglasnost Izvršnog vijeća 1957. godine, kada je njegov predsjednik Filip Bajković obavijestio da opstanak Kolašina ne predstavlja prepreku pravljenju brane u Bakovića klisuri. Međutim, u ljeto 1958. godine Savezno izvršno vijeće pravi rebalans svog investicionog programa čime je redukovan perspektivni plan privrednog razvoja Crne Gore. Odgođeni su gradnja kombinata aluminijuma, hidroenergetskih sistema Tara–Morača i Komarnica–Zeta, luke u Baru…
Kašnjenje inostranih kredita i procjene jugoslovenskih planera i političara uslovili su promjene u programu SIV-a. Smanjene su investicije i za ostale jugoslovenske republike, ali u znatno manjem obimu. Crnogorski plan umanjen je za pedeset odsto. Crnogorski rukovodioci bili su zatečeni tom odlukom SIV-a. Blažo Jovanović, predsjednik Crne Gore, tražio je objašnjenje i od Tita. Tito mu je obećao da će jugoslovenski državni i partijski vrh pomoći rješavanju privrednih problema Crne Gore i da je restrikcija investicionog programa SIV-a bila neophodna zbog nedobijanja kredita iz Sovjetskog Saveza.
Redukovanje Perspektivnog plana Crne Gore izazvalo je ogromno nezadovoljstvo većeg dijela njenog partijskog i državnog rukovodstva. Ali, uticaj Crne Gore na donošenje federalnih odluka bio je simboličan.
Odluka savezne vlade skupo je platio Kolašin. Crnogorska vlast ga je prilikom rasporeda investicija zaobilazila ubijeđena da predstoji njegovo potapanje. U jednom dokumentu se o Kolašinu pisalo kao „potopljenom gradu”.
Blažo Jovanović je na Trećem kongresu Saveza komunista Crne Gore, održanom 1959. godine, rekao da su istraživanja pokazala da hidroenergetski potencijal Crne Gore iznosi 8,6 milijardi kwh. Imala je veći hidropotencijal od Slovenije i Makedonije, ali iskorišćenost mu je bila svega 14 odsto, mnogo manje nego u drugim jugoslovenskim republikama. Ipak, istrajavanje u podizanju hidroenergetskih sistema Tara–Morača i Komarnica–Zeta nije dalo željeni rezultat.
Priča o izgradnji HE Komarnica ponovo je aktuelizovana 1972. godine. Tadašnjim planom bilo je predviđeno prevođenje dijela voda iz nje u HE Perućica. Procijenjivano je da bi hidroelektrane Piva, Komarnica i Perućica bila tri najrentabilnija izvora struje u bivšoj SFRJ sa godišnjom proizvodnjom od 3.000 gigavati.
Sredinom osamdesetih opet se uveliko pripremala gradnja Komarnice. Državni vrh Crne Gore je u januaru 1984. godine prihvatio odluku o gradnji hidroenergetskih objekata do 2000. godine. Geološki radovi su okončani krajem iste godine, ali nedostatak novca opet je prolongirao gradnju. Tada je kao najpovoljnija lokacija izabran profil Lonci, kako se ne bi ugrozili objekti u Šavniku.
Tadašnji predsjednik plužinske Skupštine opštine Milutin Cicmil izjavio je da prema tom projektu hidroelektrana Komarnica ne predstavlja opasnost za opštinu Plužine. Iz susjedne, šavničke opštine negodovali su, ali i sumnjali da će hidroelektrana ikada biti izgrađena. ,,To je još jedan politički trik Vlade uoči predstojećih izbora”, kazao je tada odbornik Milija Ćeranić.
Rat 1991. godine ,,potopio” je podizanje HE Komarnica, iako su bile urađene i galerije na obje obale rijeke i po jedna vertikalna bušotina. Napravljena je i kućica za hidrološka mjerenja. Na tome se stalo.
Prije sedam godina Vlada Crne Gore usvaja Nacrt strategije razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine. Tadašnji ministar za ekonomski razvoj Branimir Gvozdenović obećao je da će hidroelektrana na Komarnici biti gotova 2015. godine. Teško da će mu se obećanje ostvariti u preostalih devet mjeseci.
U aprilu prije tri godine opet je na sva zvona najavljivana gradnja HE Komarnica. To je uznemirilo oko 1.030 žitelja okolnog područja, jer im je predočeno da zbog gradnje tog objekta moraju da se iseljavaju. Tada je najavljeno da će se akumulacija hidroelektrane prostirati na području opština Šavnik i Plužine i donijeti blagostanje tim krajevima. Projektom je predviđeno potapanje oko 8.800 hektara zemlje. Planirano je da godišnji prihod od hidrocentrale poslije 2020. godine iznosi oko 46 miliona eura. Procijenjeno je da godišnja proizvodnja struje bude 232 gigavata, a šestogodišnja izgradnja koštala bi oko 180 miliona eura.
U te blagodeti javnost je uvjeravao Predrag Sekulić, tadašnji ministar turizma i održivog razvoja. Ipak, bilo je i onih koji u to nisu vjerovali.
,,Od izgradnje HE Komarnica opština Šavnik neće dobiti ništa, a izgubiće sve. Promijeniće se klimatski uticaji na čovjeka, ali i biljni i životinjski svijet”, upozorila je Anka Kapešić, iz NVO Opstanak.
Prije dvije godine objavljeno je da su stali veliki hidrološki projekti u Crnoj Gori zato što se za gradnju HE Morača niko ne interesuje, a za HE Komarnica postoje potencijalni geološki problemi sa zemljištem.
O HE Komarnica predstavnici Ministarstva privrede razgovorali su sa potencijalnim investitorima iz Italije, Turske, Azerbejdžana i Kine, ali uzaludno.
Kada je prije dvije godine ambasador Turske u Crnoj Gori Mehmet Nijazi Tanilir kazao da firmi koja bude preuzela Kombinat aluminijuma treba omogućiti izgradnju električne centrale, predsjednik opštine Nikšić Veselin Grbović kazao mu je da je hidroelektrana Komarnica najisplativiji izvor energije.
Zanimljivo je da se Nevidio, kanjon Komarnice, smatra najneprohodnijim kanjonom na svijetu. U Nevidio je prvi put stupila ljudska noga tek 1965. godine. Tada ga je osvojila grupa planinara iz Nikšića.
Posljednji energetski objekat u Crnoj Gori izgrađen je prije 35 godina zbog čega se država konstantno suočava sa deficitom struje, pa mora da je uvozi. I Strategijom razvoja energetike do 2025. godine predviđena je izgradnja hidroelektrana na Morači i Komarnici. Sudeći po nezainteresovanosti stranih investitora veliko je pitanje da li će one konačno biti podignute i u predstojećih deset godina. A možda će se Đukanoviću posrećiti da mu neki investitor ipak odgovori na onaj poziv iz Štutgarta.
Veseljko KOPRIVICA
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
OKO NAS4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice