Vožnja Podgoricom nedjeljama je nepodnošljiva. Rješenje za sve češće gužve u saobraćaju leži u kvalitetnom gradskom prevozu, kojim se Glavni grad ne može pohvaliti i poboljšanju uslova za aktivne modele prevoza – prije svega biciklizam. I pješačenje, naravno
Posljednjih nekoliko nedjelja saobraćaj u Podgorici obilježile su ogromne gužve. Gradom se jedva kreće, a parking mjesto je gotovo nemoguće pronaći.
U Crnoj Gori je na kraju prošle godine registrovano oko 235 385 vozila, od čega oko 74 hiljade putničkih automobila samo u Podgorici. Prema posljednjim podacima MONSTAT-a, u 2019. godini je za sada registrovano oko 186 756 vozila, od čega samo u Podgorici 56 349 automobila. To je pritisak koji grad sa ovakvim prostorno urbanističkim uređenjem ne može da izdrži.
,,Vožnja gradom postaje mučna. Svakoga dana sate potrošim čekajući na semaforima. Ni skorašnja odluka o minimalnoj i maksimalnoj cijeni za taksi prevoz, kojom je predviđeno naplaćivanje starta vožnje, nije znatno doprinijela smanjenju gužvi u saobraćaju. Ljudi, i pored većih cijena, i dalje jednako potražuju taksi službe”, kaže za Monitor zaposleni u jednom taksi udruženju, koji je želio da ostane anoniman.
U Podgorici se, gledajući redosljed vožnje, na gradske autobuse čeka u prosjeku pola sata do četrdeset minuta. S uobičajenim kašnjenjima to je mnogo duže. U Zagrebu oko dvadeset minuta. U Sloveniji postoji dijeljenje automobila ili car sharing, vrsta alternativnog prevoza koja je u nekim slučajevima dvostruko brža i jeftinija od javnog.
Iz NVO Biciklo.me Sonja Dragović za Monitor kaže da se saobraćaj u Podgorici do sada nije razvijao u skladu sa principima održivog razvoja i poštovanja životne sredine: ,,Saobraćajna infrastrukura razvijana je sa ciljem da privremeno budu riješeni problemi loše saobraćajne povezanosti i saobraćajnih gužvi u pojedinim djelovima grada, a automobil je bio podrazumijevano prevozno sredstvo. Situacija na podgoričkim ulicama pokazuje da ovaj pristup mora da se mijenja”.
Iz ove nevladine organizacije ističu da je neophodno formirati kvalitetan i pristupačan sistem javnog prevoza i poboljšati uslove za aktivne modele prevoza u gradu – prije svega biciklizam. I pješačenje.
Svaki novi infrastrukturni projekat u Podgorici morao bi da uključuje i odgovarajuću biciklističku infrastrukturu, vodeći računa da se ne naruši kvalitet prostora za pješake.
,,Postojeći biciklistički koridori doprinijeli su da veći broj građana Podgorice počne da koristi biciklo kao prevozno sredstvo u svakodnevnim aktivnostima – za putovanje do posla, škole, pijace… No, potrebno je širenje mreže biciklističkih staza van centra grada i unaprijediti javne parkinge za bicikla i spremišta u okviru stambenih zgrada. Velika je šteta što rekonstrukcija donjogoričkog bulevara nije obuhvatila i izgradnju biciklističke staze”, kažu iz NVO Biciklo.me.
Mnogi gradovi u svijetu se suočavaju sa haotičnim saobraćajem. Talin, glavni grad Estonije, bio je u sličnom stanju kao Podgorica, kada su se čelnici dosjetili da bi uvođenjem besplatnog javnog prevoza mogli da stanu na put aerozagađenju i čestim gužvama. Stanovnicima registrovanim u ovoj opštini dostupna je besplatna upotreba autobusa, trolejbusa i tramvaja još od 2013. godine. Edgar Savisar, bivši gradonačelnik Talina, ovaj projekat je nazvao 13. Plata, jer porodice, zahvaljujući besplatnom prevozu, godišnje uštede mjesečnu zaradu.
,,Zaradili smo dvostruko više nego što smo izgubili od uvođenja besplatnog prevoza. Zabiljeležen je porast od 25 hiljada registrovanih stanovnika na već zvanično prijavljenih 416 hiljada od kojih lokalne vlasti dobijaju hiljadu eura godišnje poreza na dohodak po glavi stanovnika. Cijene parkinga su porasle, ali se niko ne žali, jer postoji besplatna alternativa. Vlada planira da ovakav princip uvede i u druge estonske gradove”, istakao je za Gardijan Alan Alakula, šef kancelarije Evropske unije u Talinu.
Čelnici u Podgorici se ovakvog ili sličnog riješenja nisu sjetili. Naprotiv, cijena autobuske karte je od 2013. godine, kada je iznosila 50 centi, gotovo udvostručena. Autobuskih stajališta koja imaju elektronska obaviještenja o redu vožnje, mobilne aplikacije javnog prevoza kojom bi se svakodnevna putovanja lakše organizovala, sistema elektronskih karata ili autobusa sa eko motorima još uvijek nema. O tačnosti javnog prevoza da i ne govorimo. Bilo bi to previše za ekološku državu Crnu Goru koja, kao što znamo, liderski gazi putem evropskih integracija.
Iz NVO Biciklo.me imaju dobru vijest: u toku je izrada Plana održive urbane mobilnosti za Podgoricu, kroz koji bi uskoro trebalo da bude implementiran niz mjera za poboljšanje stanja u saobraćaju. ,,Na smanjenje gužve u gradu drastično bi uticalo regulisanje česte nesavjesne prakse vozača da se parkiraju na trotoarima, zelenim površinama ili na sredini ulice sa upaljenim žmigavcima. I izgradnja podzemnih i nadzemnih pješačkih prelaza na mjestima gdje pješaci najčešće prolaze bi pomogla u riješenju ovog problema”, kaže Monitorov anonimni sagovornik sa početka teksta.
Danski parlament usvojio je nacionalnu strategiju za bicikliste. Cilj im je da smanje gužvu u saobraćaju i nivo ugljen dioksida a poboljšaju ekonomiju i zdravlje stanovnika.
,,Nemoguće je da istovremeno ovoliko koristimo automobile, a da izbjegnemo zagađenje i gužve“, konstatuje Sonja Dragović.
Na javnoj tribini Bolji saobraćaj, bolji grad koju je NVO Biciklo.me organizovala u maju 2018. godine, predstavnice i predstavnici svih većih političkih partija u Podgorici složili su se sa idejom o zatvaranju centra grada za motorizovani saobraćaj. ,,Oni očekuju da će se građani buniti protiv ovakvog rješenja i da je potrebno razviti detaljnu strategiju prije pokretanja ovakve inicijative. Planovi za zatvaranje centra grada za saobraćaj sprovedeni su u nizu evropskih gradova, sa dobrim ekološkim i ekonomskim rezultatima. Primjera dobre prakse iz kojih je moguće učiti ima dovoljno”, kažu iz ovog nevladinog udruženja.
Da bi došlo do smanjenja intenziteta saobraćaja potrebno je i umanjiti broj dostupnih parking mjesta. Oslo je i po površini i po broju stanovnika veće od Podgorice oko četiri puta, a u u centru grada ima svega 650 parking mjesta. Najavljeno je da će i ta mjesta biti uklonjena i da će umjesto njih biti postavljene biciklističke staze i urbani mobilijar.
U Podgorici glavne prepreke biciklistima predstavljaju rizik od krađe bicikla, nerazvijena biciklistička infrastruktura i nedovoljna vidljivost biciklista kao učesnika u saobraćaju.
Upotreba zastarelih vozila, nedovoljna pouzdanost i usaglašenost linija različitih prevoznika, kao i cijena karata, najčešće su zamjerke sistemu javnog prevoza.
To su i razlozi zbog kojih se Podgoričani uglavnom odlučuju za automobil. Vrijeme je da primijete: to nije gradsko prevozno sredstvo budućnosti.
Andrea JELIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice