U Podgorici svake godine mimo cijevi istoči vode u vrijednosti od oko sedam miliona eura. U podgoričkom Vodovodu  kažu da godinama rade na smanjenju gubitaka na mreži, ali sporo ide. Gubici su sa blizu 62 odsto  2010. smanjeni na 49 odsto. U ostalim gradovima gubici dostižu nevjerovatnih 70 odsto

U Podgorici se svake godine zbog velikih gubitaka na mreži prospe vode u tržišnoj vrijednosti od oko sedam miliona eura. U posljednjih sedam godina  prosuli smo više od 40 miliona eura vode, iznio je računicu Zoran Mikić, odbornik URA u Skupštini Glavnog grada.  Dodatno je pojasnio da se od vode koju smo prosuli, zbog gubitaka na mreži, moglo napuniti više od 50.000 olimpijskih bazena.

I dok se mnoge zemlje u svijetu suočavaju sa nedostatkom pijaće vode, a sva predviđanja govore da će ona u budućnosti imati vrijednost tečnog zlata, kod nas se ona ne samo ne štedi već se i obilato prosipa. ,,Vizionarski” sada djeluje ideja bivšeg predsjednika Filipa Vujanovića koji se za svojih mandata više puta trudio da vodu, koju ionako prosipamo, prodajemo arapskim zemljama za naftu. Kako ta, kao ni mnoge druge, ideja nije zaživjela voda nam i dalje sve više teče mimo cijevi.

Smanjenje gubitaka na vodovodnoj mreži je izazov i jedan od prioritetnih zadataka, kaže za Monitor  Filip Makrid, izvršni direktor doo Vodovod i kanalizacija Podgorica.

On ističe da je ovo preduzeće uspjelo da ukupne gubitke smanji sa nevjerovatnih 61,77 odsto, koliko su iznosili u 2010. godini na sadašnjih između 48 i 49 odsto.

Iz podgoričkog vodovoda objašnjavaju da svaki vodovodni sistem u svijetu ima tehničke gubitke, na koje utiču starost i kvalitet ugrađene vodovodne mreže. Tehnički gubici se u razvijenim zemljama kreću od 18-22%. U Podgorici tehnički gubici iznose 25-28%.

Pored gubitaka koje bilježe i uređene države, specifičnost Crne Gore je da ima i komercijalne gubitke. Oni se ne odnose na tehničke probleme, već  proističu iz ovdašnjeg mentaliteta i nemoći institucija. Naime, komercijalni gubici su posljedica nelegalnih priključaka i krađe vode. Ispitujući ovaj problem Vodovod je došao do podataka da na krađu vode otpada blizu 18% od ukupnih komercijalnih gubitaka, koja se najvećim dijelom dešava u  prigradskim naseljima.

,,Razlog ovako visokog procenta je nemogućnost pristupa mreži, jer veći dio iste prolazi kroz privatna imanja. Jedino rješenje je izmještanje tih cjevovoda na javnu površinu, što je dugotrajan proces koji zahtijeva značajna finansijska ulaganja”, kaže Makrid. On ističe da je država  prepoznala ovaj problem i kroz Zakon o obezbjeđivanju zdravstveno ispravne vode za ljudsku upotrebu regulisala pitanje smanjenja gubitaka, odnosno Zakon je jasno predvidio način priključivanja na vodovodnu mrežu.

Iz podgoričkog vodovoda najavljuju da se otpočelo sa realizacijom pilot projekta za smanjenje gubitaka na dijelu vodovodnog sistema Podgorice i potpisani su ugovori sa slovenačkom firmom Petrol i Siemens Crna Gora. Cilj projekta je povećanje efikasnosti sistema vodosnabdijevanja i stvaranje ušteda na svim poljima, kroz sanaciju gubitaka. Oblast koja je obuhvaćena pilot projektom odnosi se na područje Donje i Gornje Gorice, Donjih Kokota, kao i naselja Beri, Farmaci, Lekići i Grbavci. Završetak realizacije ovog projekta očekuje se u drugoj polovini ove godine.

Ono što je porazno je da su gubici, iako veliki, u Glavnom gradu najmanji upoređujući ih sa prosječnim gubicima u vodovodnim sistemima na teritoriji  Crne Gore koji iznose blizu 70 odsto.

Monitor je već pisao da se svi gradski vodovodi u Crnoj Gori godinama nose sa velikim brojem nenaplaćenih potraživanja, dio građana jednostavno odbija da plaća vodu, neracionalnim i neefikasnim poslovanjem, nesrazmjernim brojem zaposlenih. A najveći problem su gubici na mreži, koji su posljedica neulaganja i dotrajalosti vodovodne infrastrukture. U Herceg Novom, na putu do potrošača, izgubi se blizu 60 odsto vode u ljetnjim i oko 70 odsto u zimskim mjesecima. Gubici su posljedica toga što u Bijelom Polju, na primjer, vodovodna i  kanalizaciona mreža datira iz 1961. godine. U Nikšiću je prosječna starost cijevi 35 godina, a pojedini djelovi postavljeni su još 1931. godine.

Ne samo zbog starosti, zamjena kompletne vodovodne mreže u Crnoj Gori  je neophodna prvenstveno jer se uglavnom radi o azbestno-cementnim cijevima koje su u Evropskoj uniji odavno zabranjene usljed opasnosti od kancerogenosti, ako bi prilikom njihovog pucanja vlakna azbesta dospjela u vodu.

Odbornik URA Mikić je iznio da bi se zamjenom azbestno-cementnih cijevi, smanjili gubici vode, povećala sigurnost i stabilnost vodosnabdijevanja i značajno povećala ekonomičnost poslovanja Vodovoda, ali i ispunili zahtjevi EU.

Makrid kaže da se kontinuirano u svim djelovima sistema u Podgorici  vrši zamjena dotrajale mreže sa akcentom na azbest-cementne cijevi. ,,Aktivno učešće u zamjeni dotrajale mreže ima i Glavni grad kroz rekonstrukciju saobraćajnica i zamjenu kompletnih hidrotehničkih instalacija. Trenutno u sistemu Glavnog grada ima oko  136  kilometara azbest-cementnih cijevi registrovanih u katastru ovog društva”.  On naglašava da su prije 15 godina azbest-cementne cijevi bile dominantne u vodovodnom sistemu Glavnog grada Podgorice, te da se ovaj procenat sa 60 odsto, smanjio na današnjih 18 odsto.

,,Svake godine u izgradnju nove i rekonstrukciju postojeće vodovodne mreže, Glavni grad i DOO Vodovod i kanalizacija ulože milion eura, sa ciljem povećanja sigurnosti i kvaliteta vodosnabdijevanja stanovnika Glavnog grada”, zaključuje Makrid.

,,Nas raduje najava zamjene azbest-cementnih cijevi na nivou grada ali ono što nas brine jeste dinamika najavljenih radova. Ukoliko bi se mijenjalo pet kilometara ovih cijevi godišnje to znači da bi zamjena svih azbestnih cijevi u gradu trajala skoro 28 godina”, kazao je Mikić.

On navodi da je projekcijom dugoročnog snadbijevanja vodom Crne Gore, koja posebno tretira Glavni grad a koju je uradio Građevinski fakultet u Podgorici krajem 1998. godine predviđeno da je do 2020. godine potrebno uložiti više od 30 miliona eura u mrežu i hidrotehničke instalacije kako bi se gubici na mreži do ove godine smanjili na 25 odsto. ,,Od početka 2000. godine, Vodovod je u hidrotehničke instalacije na teritoriji grada uložio preko 40 miliona eura, a gubici na mreži su godinama unazad visoki i kreću se iznad 48 odsto’’, kazao je  Mikić.

Ključno rješenje da se značajno smanji gubitak je zamjena azbest-cementnih cijevi na teritoriji cijele države. Predsjednik Skupštine Udruženja vodovoda Bojan Lazović, je početkom prošle godine najavio projekat zamjene azbestnih plastičnim cijevima. Objasnivši da će se završetkom tog posla obezbijediti dobar kvalitet vode za piće, poboljšati pritisak u vodovodnom sistemu, otkloniti negativni uticaj azbesta i enormno poboljšati ekonomičnost vodovoda zbog otklanjanja ogromnih gubitaka koji sada u pojedinim opštinama iznose i do 70 odsto. Jedini problem je cijena – oko 100 miliona eura.

Iz Udruženja vodovoda za Monitor kažu da bi trošenje para na zamjenu cijevi bilo veoma opravdano ali i nužno s obzirom na dotrajalost i neblagovremena ulaganja i zamjene u vodovodnoj mreži u Crnoj Gori. Ekonomskom analizom lako se može doći do računice da se ovom zamjenom uložena sredstva vraćaju veoma brzo – u periodu od osam do 10 godina, kažu iz Udruženja. Objašnjavaju da je završen idejni projekat zamjene azbest-cementnih cijevi u vodovodima Crne Gore, uz pomoć  UNDP-a i slovačke Vlade. Sada je neophodno obezbijediti 800.000 eura za glavni projekat, za koji kako kažu iz Udruženja imaju obećanja od UNDP-a i Vlade Crne Gore.

Predrag NIKOLIĆ