Ako nema slobodih i fer izbora onda ne može doći do smjene vlasti. To je nakon 30 godina vlasti DPS-a valjda jasno većini građana. I liderima opozicionih partija. Zato dovodim u pitanje stvarnu želju opozicionih partija da smijene DPS. U stvaranju fer uslova za izbore i objedinjavanju energije i kapaciteta opozicije najveću odgovornost imaju partije sa trenutno najvećom podrškom građana a to su Demokrate I DF.

MONITOR: Nedavno, u autorskom tekstu, naveli ste da je dio problema u kom se nalazi crnogorsko društvo – opozicija, i da to treba glasno reći. Vidite li razlike među opozicionim partijama, ili se ta vaša ocjena odnosi na opoziciju u cjelini?

ĐUROVIĆ: Moja ocjena odnosi se na opozicju u cjelini. Opozicija se u kontekstu kreiranja uslova za fer izbore (što je preduslov za promjenu vlasti, oslobađanje institucija i razvoj društva) može posmatrati kao cjelina i ne vidim problem u davanju uopštenih ocjena u tom kontekstu. Opozicija pokazuje nesposobnost da predloži minimalne uslove za održavanje fer izbora i natjera vlast da prihvati postavljene uslove. Još jedan uopšten stav, koji se nekome može ili ne mora svidjeti, je da su nevladine oganizacije dio rješenja problema u crnogorskom društvu. Ovaj stav mogu potkrijepiti nedavnim rezultatima istraživanja javnog mnjenja o povjerenju u društvene aktere a podaci govore da preko 50% građana ima pozitivan stav prema NVO dok povjerenje u političke partija ima nešto preko 30% građana. Nikada razlika u povjerenju građana prema NVO i poltičkim partijama nije bila ovolika. Takođe, građani svakodnevno mogu primijetiti kvalitetne akcije i prjedloge NVO čime se baš ne može pohvaliti opozicija.

Kao što ni sve NVO (oko 6000 registrovanih) nisu dovoljno aktivne i dovoljno sposobne da utiču na kreiranje javnih poltika i pozitivnih promjena u društvu tako ni sve opozicione partije nisu jednako aktivne i dovoljno sposobne da predlažu rješenja za poboljšanje zakona ali i za vođenje unutaropozicionog dijaloga kojim se može postići značajano jedinstvo oko suštinskog pitanja koje utiče na razvoj Crne Gore, a to je održavanje prvih iole fer izbora. Uočavam naravno, kao i većina građana, razlike između političkih partija iz opozicije. Razlikuju se oni u opoziciji koji vrijedno rade na osmišljavanju konkretnih rješenja za unaprijeđenje uslova za održavanje izbora od onih koji se bave važnim pitanjima izmjena Ustava ali koja nisu u direktnoj vezi sa izbornim uslovima. Naravno primjećujem i opozicione partije koje  ne rade ništa kao i one koje samo ponavljaju zahtijev za formiranje tehničke vlade kojeg smatraju ključnim uslovom za održavanjem fer izbora.  Osim razlika u pogledu kapaciteta i znanja u pojedinim oblastima, prmjetne su vrijednosne razlike među opozicionim partijama.

MONITOR: Kazali ste da bi do sada rukovodstva opozicionih partija, da im je stvarno želja smjena vlasti, pronašli način da se dogovore oko stvaranja uslova za održavanje fer izbora i za formiranje nove vlasti koja treba da oslobodi institucije? Šta ih ometa?

ĐUROVIĆ: Velika prepreka za objedinjavanje energije opozicionih partija u pravcu kreiranja uslova za održavanje fer izbora je međusobno nepovjerenje. Mogu da razumijem da je teško vjerovati rukovodstvu partije koja te svakodnevno blati i naziva saradnikom DPS-a, izdajnikom, ili vjerovati partiji koja direktno doprinese gubitku opštinske vlasti ali se postavlja ptanje šta je alternativa. Jedna opoziciona poltička partija ne može sama stvoriti uslove za fer izbore bez ostatka najvećeg dijela opozicije, bez obzira na kvalitet njihovih predloga i inicijativa kojima se žele ograničiti zloupotrebe vlasti. Samo maksimalno usaglašen stav opozicije može natjerati DPS da prihvati oslobađenje ključnih institucija kao uslova za održavanje fer izbora. Samo maksimalno usaglašen stav opozicije u vezi sa bojkotom izbora, ukoliko se ne ispune prethodno postavljeni i usaglašeni uslovi, može natjerati DPS da popusti pred zahtijevima opozicije. Vjerujem da je rukovodstvima opozicionih partija jasno da njihovo samostalno djelovanje neće dovesti do slobodnih i fer izbora. Ako nema slobodih I fer izbora onda ne može doći do smjene vlasti. To je nakon 30 godina vlasti DPS-a valjda jasno većini građana. I liderima opozicionih partija. Zato dovodim u pitanje stvarnu želju opozicionih partija da smijene DPS. U stvaranju fer uslova za izbore i objedinjavanju energije i kapaciteta opozicije najveću odgovornost imaju partije sa trenutno najvećom podrškom građana a to su Demokrate i DF. Od njihove sposobnosti zavisi da li će se usaglasiti zahtijevi za izmjenama zakona na osnovu kojih se mogu osloboditi ključne institucije i formirati tehnička vlada. Liderstvo se dokazuje u teškim situacijama a ovo je jedna od takvih. Opozicioni dijalog oko stvaranja uslova za fer izbore može da se odvija i nezavisno od skupštinskog Odbora. Usaglašeni stavovi opozicije se mogu naknadno prezentovati na skupštinskom Odboru.

Opozicioni dijalog može povratiti makar dio povjerenja koje nedostaje. Opozicioni dijalog oko uslova za fer izbore ne znači automatski i stvaranje predizborne opozcione jedinstvene liste i koalicije već pokušaj ostvarenja prvog koraka ka uspostavljanju temelja za razvoj demokratije-slobodnih izbora. Posljedica samostalnog djelovanja opozicionih partija je kreiranje lošijih zakonskih rješenja koje neće dovesti do suštinskog oslobađanja ključnih institucija. Samostalno djelovanje opozicionih partija u procesu stvaranja uslova za fer izbore povećava bojazan da će neka manja ili veća partija, iz nekih svojih razloga, prihvatiti da učestvuje na izborima pod nepovoljnim uslovima a to će onda, moguće, biti “opravdanje” I za druge opozicione partije da se uključe u izbornu trku koju su unaprijed izgubile.

MONITOR: Afera Koverta, i njen nastavak koji se odnosi na korupciju u tužilaštvu pokazali su da su institucije definitivno zarobljene. Koliko je to stanje opasno po društvo?

ĐUROVIĆ: Zarobljene institucije, odnosno država, znači uspostavljenu autokratsku vlasti u kojoj je važna volja samo jednog čovjeka ili uskog kruga ljudi na vlasti I njihovih poslovnih partnera. U takvom društvu bez vladavine prava nema mogućnosti za značajniji ekonomski razvoj i individualnu inicijativu. U takvom društvu većina stanovnika neće imati elementarne uslove za pristojan život.

MONITOR: Ako su problem vlast i opozicija, a institucije su zarobljene, gdje je rješenje?

ĐUROVIĆ: Rješenje je u građanima i samo ga oni mogu nametnuti svim akterima koji odlučuju o našoj sudbini. Građani sve više pokazuju svoju odgovorost organizovano braneći parkove, šume i rijeke od nesposobnih vlasti. Vrijeme je da građani uzmu aktivnije učešće u stvaranju demokratskih normi bez kojih nema daljeg razvoja zajednice.

MONITOR: Pozvali ste građane da ne izađu na sledeće izbore ako se ne stvore fer uslovi.  Kako bi to pomoglo promjenama ?

ĐUROVIĆ: Suštinski je važno da se pravilno postave stvari. Promjena je moguća ako se stvore uslovi za fer izbore. Svi napori opozicije i građana treba, po mom mišljenju, da budu  usmjereni na stvaranje fer uslova za izbore. Bez fer izbornih uslova nema promjena jer se vlast ne može promjeniti na izborima koji se sprovode uz sve mehanizme zloupotreba institucija i resursa koje uočava nadam se većina građana. Izlazak građana na izbore koji se održavaju u uslovima koji nisu fer je obična prevara građana. U toj prevari će sigurno učestvovati vlast a opozicja neka razmisli da li hoće da bude saučesnik. Vjerujem da građanima ne trebaju još jedni izbori na kojima će učestvovati opozicija a koje će već sjutradan, nakon još jednog izbornog poraza, proglasitit neregularnim. Kada opozicione partije usaglase minimum uslova za održavanje fer izbora I kada ti uslovi budu ispunjeni, onda imaju pravo da pozovu birače da izađu na izbore. Besmisleno je pozivati građane da izađu na izbore pod neregularnim uslovima. Od takvih, neregularnih izbora, korist može da ima vlast ali i opozicione partije čiji će poslanici dobiti solidne plate a njihove partije značajna sredstva. Da li građani treba da učestvuju na neregularnim izborima da bi samo zbrinuli  opoziciju?

MONITOR: Kako vidite ulogu građanskog pokreta Odupri se ubuduće?

ĐUROVIĆ: Građanski pokret “Odupri se”, po mom mišljenju, treba svoju pažnju da usmjeri na djelovanje opozicije. Potrebno je podstaknuti opozicione partije na saradnju a Pokret može uz podršku građana odigrati ovu ulogu. Vjerujem takođe da je nužno da se pomogne proces stvaranja uslova za fer izbore na način što će se precizirati pokazatelji ispunjenosti zahtijeva iz Sporazuma za budućnost. Svima treba da bude jasno na koji način se može mjeriti da li su nova rješenja u zakonima koji se mijenjaju dobra I da li zaista mogu dovesti do oslobađanja ključnih institucija. Takođe, svima treba unaprijed da bude jasan pokazatelj na osnovu kojeg se može zaključiti da je proces imenovanja novih članova upravljačkih organa ključnih institucija za održavanje fer izbora sproveden na zakonit način.

Pokret treba da pojača pritisak na vlast I opoziciju I da insistira da se nakon usvajanja novih zakonskih rješenja izaberu novi članovi Državne izborne komisije, Savjeta Agencije za sprečavanje korupcije, Savjeta RTCG, Savjeta Agencije za elektronske medije. Pokret može pojačati pritisak na opoziciju da jasno utvrdi datum do kojeg se moraju donijeti I sprovesti nova zakonska rješenja I formirati tehnička vlada a ukoliko se to ne desi da natjera opozicione partije da potpišu izjavu o bojkotu izbora.

MONITOR: Viši sud ukinuo je prvosteoenu presudu po kojoj je utvrđeno da ste nezakonito smijenjeni iz Savjeta RTCG, a ponovna odluka očekuje se krajem oktobra. Mislite da će biti potvrđena prvostepena odluka?

ĐUROVIĆ: Nadam se da će sudija Osnovnog suda potvrditi integritet koji je pokazan kroz donošenje prethodne prvostepene presude. RTCG je još jedna od zarobljenih institucija u Crnoj Gori koja mora biti oslobođena i vraćena svim građanima. Opozicija ima priliku da oslobodi makar neke institucije u predizbornom periodu što bi mogao biti početak istinskog razvoja profesionalnih institucija bez kojih nema razvoja Crne Gore. Ako opozicija to bude uspjela da uradi biće to više nego što je DPS uradio za izgradnju profesionalnih institucija  za 30 godina vlasti.

Milena PEROVIĆ KORAĆ