Ozbiljni su znaci da je pred nama haotično razdoblje puno prevarnih igara i neprincipijelnosti. Poslije najnovijih sukoba, napravljena je previsoka psihološka barijera i nije realno očekivati vladu sastavljenu od pripadnika tzv. avgustovske većine, tvrdi naš upućeni izvor. Danas je očiglednije nego prije da bi koncentraciona vlada smanjila tenzije u društvu i omogućila da se niko od aktera ne osjeća poraženim. Tu mogućnost niko od poltičkih vođa ne spominje
Iako je od početka bilo jasno da formiranje 44. Vlade neće biti jednostavan zadatak, poslovi mandatara Milojka Spajića iz dana u dan se komplikuju. Spajić je obećavao stabilnu vladu odmah nakon izbora, nedavno je oglasio da ima podršku 44 poslanika, a evo se, u četvrtak popodne, kad ovaj broj Monitora ide u štampu, bori da održi podršku tek proste parlamentarne većine od 41 poslanika. Osim nezadovoljstva koalicije ZBCG, sa kojom je u međuvremenu prekinuo pregovore o formiranju vlade i njihovih pristalica, lider PES-a suočava i sa problemima u sopstvenoj partiji. To je za njega mnogo teži i opsaniji teret.
U srijedu, 30. avgusta, pristalice bivšeg Demokratskog fronta, za koje lider ZBCG Andrija Mandić kaže da su „samorganizovani“, organizovali su auto litije u znak protesta zbog Spajićeve odluke da obustavi dogovore sa ZBCG o formiranju vlade. Auto litije su okupile manje pristalica, nego što je najavaljivano. No u isto vrjeme Spajiću su kritike zbog procesa pregovora i isključenja ZBCG iz buduće vlade, upućene i od strane njegovog partijskog saborca, predsjednika države Jakova Milatovića i potpredsjednika PES-a.
Milatović je tokom gostovanja na RTCG, otvoreno kritikujući način na koji Spajić vodi pregovore, ocijenio da su izostali “jasni principi i struktura kako bi ona trebalo da izgleda”, te da bi vladu, da je on mandatar, formirao drugačije, vodeći računa “o širini i inkluzivnosti”.
On je ocijenio da je trebalo na programskim principima pozvati savez ZBCG, URA i partije manje brojnih naroda. “Da pravim vladu, ja bih je pravio na taj način. Ne na uštrb bilo kojeg principa, već uz poštovanje svih principa, pa i onih koji se tiču spoljne politike”, kazao je Milatović, tokom gostovanja na RTCG.
Milatovićeva reakcija nije jedini pokazatelj rascjepa unutar Pokreta Evropa sad. Osim što je još ranije, u vrijeme predsjedničkih izbora, postalo jasno da Milatović i Spajić nijesu uigrani tim, nekoliko poslanika te partije glasalo je, na sjednici GO PES protiv Spajićevog načina formiranja buduće vlade, odnosno isključivanja ZBCG. Mediji su objavili imena dvije poslanice koje su glasale protiv – Radinka Ćinćur i Jevrosima Pejović. Poslanica Ćinćur je to i javno potvrdila za Borbu, portal blizak koaliciji ZBCG, poslanica Pejović nije demantovala te navode.
Da li su to jedini glasovi u PES-u koji se protive “Spajićevom načinu”, te kakva je tačno raspodjela snaga unutar te partije kada je riječ o uticaju Milatovića i Spajića, nije moguće precizno utvrditi. Milatović je na RTCG saopštio da ih je onih koji se ne slažu sa Spajićem “bilo mnogo”.
“Vidio sam da su dvije poslanice bile protiv najavljenih predloga o Vladi. Mislim da su mnogi članovi Predsjedništva PES prije 15-ak dana imali slično mišljenje kao one, a šta se promijenilo u ovih 15-ak dana, pitanje je za njih”, saopštio je.
Po svemu liči da se u PES-u radi o unutrašnjim previranjima, a ne o demokratskoj razmjeni različitih mišljenja. Od Milatovića, ali ni drugih koji su istupili protiv Spajićevog načina pregovora, nije se čulo da će prilikom glasanja o Vladi, bez obzira na razlike, poštovati odluku većine. Milatović je, takođe saopštio da proces treba da krene od onoga što je izborna volja građana. To se može protuumačiti kao bliskost sa stavom ZBCG da se njihovim neulaskom u Vladu prekraja izborna volja građana. Uglavnom jasno je da će ishod previranja unutar PES-a, I te kako uticati na Spajićev kapacitet da sastavi buduću 44. Vladu.
Spajić je prethodne sedmice saopštio da odustaje od daljih pregovora sa ZBCG.
“Oni su odbili pet puta naše ponude. Poslije kada su pristali, više ne vjerujemo u iskrenost njihovih namjera. Mislimo da oni samo lažno prihvataju ponudu da bi opstruirali proces. Prihvatili su ponudu onog trenutka kad smo imali većinu i to je apsolutno jednostavna stvar, mislim da im ne možemo vjerovati u daljem procesu i da zbog toga ne treba ići u koaliciju sa njima”, saopštio je Spajić i najavio Vladu koju će podržati 44 poslanika koja su ga i podržala za mandatara. Istina, napomenuo je i tada da “još nema punu potvrdu od svih”.
Spajića su za mandatara podržali: PES sa partnerima kojima pripada 24 mandata, Demokrate sa 7 mandata, Bošnjačka stranka sa 6, SNP sa dva poslanika, Albanska alternativa i Demokratski savez sa dva poslanika, DUA, FORCA I HGI sa po jednim poslanikom.
Čim je najavio tu vladu, podrška je počela da se topi. Kritike su uslijedile zbog toga što u vladi neće biti ZBCG, a hoće tradiocionalni partneri DPS –a, partije manjinskih naroda.
Podršku su prvo uskratili Alternativa CG i Ujedinena Crna Gora, koje su po poslanički mandat osvojile na listi PES-a. Kasnije se ispostavilo da Jelena Nedović predstavnica Alternative, ipak podržava lidera PES-a, za razliku od ostatka svoje organizacije, pa je taj mandat ipak ostao Spajiću. Podršku Spajiću nije povukao, ali ni potvrdio CIVIS, još jedan partner sa liste PES. Iz Civisa su saopštili da “ih mandatar Spajić mora ubijediti da je obezbijeđena podrška od 49 i više poslanika za reforme u pravosuđu, da bi ih smatrao ‘smislenim’ saveznicima”. To sada izgleda kao nemoguća misija.
SNP se, u posljednje vrijeme nije oglašavao, a mediji pišu da je lider SNP Vladimir Joković boravio u Beogradu, gdje je razgovarao da ministrom spoljnih poslova Srbije Ivicom Dačićem i visokim zvaničnicima Patrijaršije. Razgovori su se navodno vodili i o procesima u Crnoj Gori i formiranju Vlade. Joković to nije ni potvrdio niti demantovao. SNP je član Abazovićeve vlade koju je podržavao DPS, i koju I danas u tehničkom statusu, čine takozvani tradicionalni koalicioni partneri DPS- a . Kraće – dugogodišnji sateliti.
Pred Spajićem su sada tri puta. Može da vrati mandat, da posluša Milatovića i u vladu uključi ZBCG i URU koju je na početku isključio zbog fabrikovanja afere Do Kvon, ili da traži partnere među ostatkom partija okupljenih oko DPS.
Izbori nikome ne odgovaraju. Niko nije siguran da može postići bolji uspjeh na njima, nego na nedavnim. Odugovlačenjem procesa, iz ovih ili onih razloga, biće, nastavljena vladavina premijera u tehničkom mandatu Abazovića i njegove oborene manjinske vlade, koju, valja ponoviti čine stranke manjinskih naroda, . Nema naznaka da je opcija da Spajić posluša sada javne upute Milatovića realna, imajući u vidu da nije bilo niti zvaničnih izjava Spajića u tom smjeru, a da se na društvenim mrežama vodi tihi rat različitih frakcija u PES-u. Dodatno, takvu odluku Spajiću otežava žustra reakcija ZBCG, od “samoorganizovanih” auto litija do pojačane akcije zvaničnog Beograda. Vučićevi mediji vode neskriven medijski rat protiv Spajića a u korist ZBCG.
Spajić će, prema dojavama zasnovanim na nezvaničnim izvorima pokušavati da namiri gubitak ruku u svojim redovima za izglasavanje vlade. Vjeruje se da u toj operaciji neće robovati principima. Više izvora potvrdilo je Monitoru da je transfer lidera partije DUA, Mehmeda Zenke, koja je u parlament ušla na listi koju predvodi DPS u Spajićeve redove – gotova stvar. Ako mu bude nužda Spajić će, spekuliše se, pokušati da pronađe podršku i kod drugih tradicionalnih DPS partnera, poput Socijaldemokrata.
Ozbiljni su znaci da je pred nama haotično razdoblje puno prevarenih igara i neprincijelnosti. Naš upućen izvor, smatra da je, poslije najnovijih sukoba, napravljena previsoka psihološka barijera, I da nije realno očekivati vladu sastavljenu od pripadnika tzv avgustovske većine. On procjenjuje da će, Spajić skrpiti nekakvu minimalnu većinu i formirati vladu, koja ne može izdržati teret vremena I obaveza koje su pred njom.
Danas je očiglednije nego ikad prije da bi koncentracione vlada smanjila tenzije u društvu i omogućila da se niko od aktera ne osjeća poraženim. Tu mogućnost niko od političkih vođa ne spominje
Tekuća postizborbna priča ima puno rukavaca. Lideri ZBCG, njihove pristalice koje su organizovale auto litije, te beogradski mediji, odluku Spajića da isključi ZBCG iz vlade nazivaju “prekrajanjem izborne volje”, jer će dio vlade biti tradicionalni partneri DPS, ali ne i oni koji su bili dio snaga koje su razvlastile režima Mila Đukanovića. Blokade je zvanično organizovala grupa Odbrana izborne volje”, a bio je istaknut i transparent: Izdaja se ne prašta. U Podgorici, Tivtu, Budvi na tim protestima viđeni su zvaničnici ZBCG.
Insistira se na tome da Spajića iz buduće vlasti isključuju “autentični predstavnici Srba” u Crnoj Gori. To je više puta ponovio lider ZBCG Andrija Mandić. Spajić do sada nije reagovao na ove izjave Mandića ni proteste. Oglasio se jedan od funkcionera PES-a Andrej Milović koji je auto litije nazvao potpunim fijaskom.
“Građane ne mogu da varaju oni koji su srušili izbornu volju od 30. avgusta i podržavali Dritanovu i DPS vladu sa manjinama (plus Ranko i Raško) i oni koji se pozivaju na očuvanje ‘Amfilohijevog zavjeta’, kada znamo da je svaki Amfilohijev potez bio usmjeren protiv lidera DF-a (sada ZBCG), od toga da ih je uklonio iz prvih redova litija, stavio na začelje poslaničke liste, do sprečavanja ulaska u vladu, a oni ga tada psovali i vrijeđali. ZBCG je glasalo 44 hiljade birača (14.7 odsto), otprilike 20 odsto od ukupnog broja punoljetnih Srba, odnosno svaki peti Srbin u Crnoj Gori glasa ZBCG”, poručio je Milović.
Nakon izjave premijerke Srbije Ane Brnabić da “Srbi u Crnoj Gori ne mogu da budu dio vlasti”, a nakon objave Spajića da u vladu neće ući ZBCG, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je da se Srbija ne miješa u procese u Crnoj Gori.
„Sve najbolje im želimo, ali nemojte da zabranite da pitamo šta je sa 30 posto Srba u toj zemlji”, ocijenio je on. Za ZBCG je na posljednjim izborima glasalo 14. 7 odsto građana. Za Vučića i njegove su Srbi izgleda samo oni koji glasaju za ZBCG, odnosno koji su pod njegovom kontrolom.
Očigledno je jedno. Iako su partije manjinskih naroda u fokusu, u toku je pregrupisavanje i sukob unutar takozvanog litijaškog pokreta, koji je predvođen pokojnim mitropolitom Amfilohijem prethodio padu DPS-a u avgustu 2020. Pod snažnim uticajem tadašnje MPC na čelu sa Amfilohijem formirana je ekspertska vlada Zdravka Krivokapića, u kojoj su učestvovali i današnji lideri PES-a Milojko Spajić i Jakov Milatović, u ekonomskom sektoru. Njihova ekonomska reforma pod nazivom Evropa sad kako je kasnije nazvana i njihova partija, te podizanje plata građanima, glavni je razlog njihovog uspjeha na kasnijim izborima. i lokalnim i predsjedničkim i parlamentarnim. Krivokapić se upravo pod uticajem MPC našao na vrhu liste koalicije ZBCG koja je u avgustu 2023. odnijela najveći broj glasova. Lideri bivšeg DF Andrija Mandić i Milan Knežević tada su bili na začelju izborne liste. Pokojni mitropolit Amfilohije pokazivao je pred kraj svog života snažan otklon od beogradskih vlasti. Iz aktivnog učešća i davanja tona protrestnim litijama, bili su vidno isključeni predviodnici Demokratskog fronta. I vidno zbog toga bili nezadovoljni.
Podršku Amfilohija uživala je u avgustu 2020. godine i Demokratska Crna Gora Alekse Bečića, koja je danas jedini siguran partner Spajića za formiranje Vlade. Otuda su, može se reći, na sceni I sukobi oko vlasti između Amfilohijevih i Vučićevih političkih vođa crnogorskih Srba. Zapad očito blagonaklono gleda na PES i Demokrate. Ambasade Kvinte su više puta direktno eliminatorno saopštavale da DF/ ZBCG nije njihov partneri. Nakon što je Spajić saopštio da ZBCG neće u vladu, učestala i direktna oglašavanja oko sudbine buduće vlade sa zapadnih adresa, stala su. To bi mogao biti znak kako tamo računaju da će biti ispunjeni njihovi kriterijiumi odanost evropskom i NATO putu. Pitanje je svakako kako na današnju političku scenu gleda MPC. Naznake autonomije u odnosu na Beograd utihnule su nakon dolaska mitropolita Joanikija na čelo MPC. O pripremi Vlade on se nije oglašavao.
Po svemu sudeći, pred nama je još puno izgubljenog vremena. Kojeg nemamo.
Milena PEROVIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice