Erozija i porast nivoa mora odnijeli su prije nekoliko godina Malu Adu, ostrvo na lijevom ušću Bojane. Da li ista sudbina prijeti i našoj (većoj) Adi i ima li načina da se tako nešto spriječi, to su pitanja koja se sve češće postavljaju u Ulcinju
Zbog situacije sa pandemijom koronavirusa, te potom napora da se njihov posao oporavi, turistički radnici u Velipoji, na drugoj strani crnogorsko-albanske granice, i ulcinjski ribari nijesu imali vremena da oplakuju nestanak ostrva Franc Jozefa, popularno nazivanog Mala Ada.
Pješčano ostrvo na drugom, lijevom ušću Bojane bilo je znatno manje od velike Ade, ali obraslo bujnom vegetacijom u kojoj su se gnijezdile brojne ptice, uključujući i čaplje. Stoga je ono bilo raj za turiste, posjetioce i ribare.
Prema satelitskim fotografijama sa Google Earth-a može se vidjeti kako je ono lagano nestajalo usljed erozije i porasta nivoa mora. Proračuni američke NASA-e, pokazuju da je razina mora porasla za gotovo 25 centimetara otkako su Austrijanci prije 150 godina mapirali maleno ostrvo koje su, po svom tadašnjem caru, nazvali Franc Jozef.
Eksperti u Albaniji su uvjereni da je ključni razlog erozije u delti Bojane ljudski faktor. Zbog gradnje niza hidrocentrala na rijeci Drim, glavnoj pritoci Bojane, smanjen je nanos sedimenata na obali. Dakle, poremećen je prirodni balans: more više odnosi pijeska nego što ono Bojanom dospijeva do obale.
Zato je i plaža na našoj Adi sada oko 150 metara manja nego prije četiri decenije, a more je odnijelo i neke čvrste objekte. U Albaniji čak i znamenite bunkere koji su bili projektovani da mogu izdržati nuklearni napad!? Popucani zidovi na objektima Hotelsko-turtističkog preduzeća Ulcinjska rivijera na Adi zorno svjedoče o tome.
Još jasnije se taj proces može vidjeti na najistočnijem dijelu Velike plaže gdje je more u posljednjoj godini odnijelo na desetine metara obale. I to je najopasniji alarm, koji je upaljen nakon što se pod budnim okom Vlade Crne Gore u mandatu do 2020. godine brutalno vadio pijesak sa desnog ušća Ade, a pod izgovorom da se želi očuvati protočnost desnog rukavca Bojane. Jer, erozija ne samo da odnosi djelove Ade, već i Velike plaže. To se sada već graniči sa katastrofom.
Mjere koje su u posljednje dvije godine preduzete bile su uglavnom ograničenog dometa. Stoga je neophodno raditi na prikupljanju podataka – monitoringu, studijama i analizama procesa (transpost sedimenta duž obale, hidrodinamički model…) u saradnji na visokom nivou sa susjednom Albanijom, saopšteno je Vlade Crne Gore.
Kao prvi korak u tom smjeru, vicepremijer i ministar poljoprivrede Vladimir Joković kaže da će se, po projektu Svjetske banke, raditi regulacija korita rijeke Bojane. „Postignuti su svi dogovori i očekujemo da će to brzo krenuti”, ističe on.
Taj veoma zahtjevan projekat bi svakako mogao pomoći u ublažavanju procesa erozije, jer se tokom godine Bojana na nekim mjestima, kod Fraskanjela, na primjer, čak može pješke preći!? Prema proračunima hidroinženjera u Skadru, njenim koritom sada može maksimalno proći tri hiljade metara kubnih vode ili 2,5 puta manje nego prije četiri decenije.
Italijanski stručnjaci za eroziju koji su boravili u Ulcinju, smatraju da treba raditi na obezbjeđivanju novih izvora sedimenta i boljoj odbrani od dejstva talasa i rijeke.
Dodaje se da dugoročne mjere moraju da obuhvataju ponovno uspostavljanje transporta sedimenata sistemima rijeka Drim i Bojane, kojima bi prethodile studije koje bi najbolje bilo sprovesti na prekograničnom nivou. One treba da pokažu da li se može revitalizovati transport sedimenata ka Adi i Velikoj plaži.
Ali, događaji su dobili ubrzanje. Nekontrolisana urbanizacija pritiska obalu, drveće na Bojani koje čuva obalu od erozije takođe se uništava, dok se naš Jadran zagrijava 20 odsto brže u poređenju sa drugim morima na planeti.
Ipak, protekla sezona na Adi je bila veoma dobra, a krenule su pripreme za predstojeću. Dok more dnevno struže Adu, kao i Veliku plažu.
„Donosioci odluka stoga moraju mnogo brže djelovati. Jer, mi ostajemo bez najljepšeg dijela svoje teritorije, po kojem smo prepoznati u Evropi i svijetu, bez osnovnog preduslova za turizam. Ulcinj (p)ostaje turistički invalid“, kaže najstariji ekološki aktivist u ovom gradu Dželal Hodžić.
Peticija da Ada Bojana bude ekološko-naturistički park
Ovih dana se potpisuje peticija kojom se traži donošenje zakona o proglašenju Ade Bojane za nacionalni ekološko-naturistički park Crne Gore, sa zaštitom autentičnog izgleda nudističkog naselja.
„U mozaiku svjetske prirodne i kulturno-istorijske baštine mjesto Crne Gore je davno osigurano. U tome je velika zasluga Ade Bojane. Vjekovi neometanog razvoja na dvije vode, uz more i rijeku Bojanu, iznjedrili su jedinstveni eko-sistem. Ada Bojana je postala stanište mnogobrojnih biljnih i životinjskih vrsta, među njima su i one koje se nalaze isključivo na ovom području, još uvijek sačuvane u dubini netaknute prirode ostrva”, navodi se u ovom dokumentu.
Konstatujući da je prije 50 godina osnovan naturistički centar Ada Bojana, autori peticije ističu da se „ovaj u svijetu jedinstveni koncept, zasnovan na spoju ekologije, turizma, istorije i kulture – bez pretjerivanja može se reći brend, po kome je Crna Gora postala poznata i poštovana u svijetu, nakon pola vijeka istrajavanja zaslužuje da bude zaštićen od devastacije i sačuvan u originalnom obliku za naredne generacije”.
Mustafa CANKA
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice