Ne morate ništa znati o PM 10 česticama da bi vam bilo jasna priča o Pljevljima. Jednostavno je: riječ je o opštini bogatoj ugljem i šumom, gradu u kotlini u kojoj su zimi česte magle. Da, zimi je i zima, pa se ljudi moraju grijati. Dok sagorijeva ugalj kako bi proizvela struju Termoelektrana generator hladi vodom. Vodenu paru koja tako nastaje ispušta u atmosferu, umjesto da grije Pljevljake. Kompanija Vektra koja je dobila koncesije da najbogatije šume u Crnoj Gori koristi 30 godina, ne proizvodi pelet. I Pljevljacima opet ostaje da se griju na drva i ugalj. Onda ih država, koja nije u stanju da im omogući da koriste čak ni nus-proizvode prirodnih bogatstava koja eksploatiše, kaže kako su za to što u njihovoj magli ima svega i svačega – sami krivi.
I ove godine je pala magla, u Pljevljima se teško diše. Magla se nije dizala od 1. do 8 decembra. „Ovo su opasne situacije jer može da dođe do efekta akumulacije zagajujućih čestica”, piše u Izvještaju o meteorološkim uslovima Zavoda za meteorologiju i seizmologiju koji je pripremio načelnik Odsjeka za analizu i prognozu vremena Branko Micev. On objašnjava kako bi, da je preko dana dolazilo do razbijanje magle, dolazilo do naglog podizanja uvis zagadjujućih čestica koje bi se prenijele u više slojeve atmosfere i distribuirale na veći prostor ili veće udaljenosti što bi rezultiralo smanjenjem lokalnih prizemnih koncentracija u gradu.
Prema podacima Agencije za zaštitu životne sredine kvalitet vazduha u Pljevljima je standardno loš. ,,Situacija u Pljevljima tokom sezone grijanja, kao i većem dijelu naše zemlje sa aspekta kvaliteta vazduha nije zadovoljavajuća. Prekoračenja dozvoljene srednje dnevne koncentracije PM10 čestica evidentiraju se gotovo na svim mjernim mjestima” kazao je direktor Agencije za zaštitu životne sredine Ervin Spahić. Prema njegovim riječima u Pljevljima je 2010. godine bilo 162 prekoračenja, 2011. – 193, 2012. – 217, 2013. – 177, 2014. – 184 i 2015. do 1. decembra 158.
Magla, koja je zapravo kondenzovana vodena para, pojednostavljeno rečeno, skuplja razna zagađenja i otežava disanje. Sitne praškaste čestice koje se prenose putem vazduha, prema objašnjenjima stručnjaka, prodiru duboko u respiratorni trakt i mogu da izazovu niz zdravstvenih problema, počevši od iritacije očiju, organa disanja do ozbiljnih poremećaja uključujući smanjenu funkciju pluća, bronhitis, pogoršanje zdravstvenog stanja astmatičara pa čak i prijevremenu smrt.
Oko pitanja – ko zagađuje vazduh u Pljevljima – mišljenja u crnogorskoj javnosti su podijeljena. Jedni kažu da su krivci Termoelektrana i kopovi uglja, drugi upiru prst u gradske kotlarnice i ,,individualna ložišta”. Oni koji ,,brane” Termoelektranu tvrde da se ona nalazi na 760 metara nadmorske visne, da je visina njenog dimnjaka 250 metara tako da, kažu, dimi na preko 1000 metara od zemlje.
Nevladina organizacija Green Home najavila je protest u Pljevljima 22. decembra i pozvala građane nezadovoljne kvalitetom vazduha i životne sredine kao i odnosom nadležnih prema njima i njihovom zdravlju, da dođu na gradski trg.
U Pljevljima su u prvih deset dana decembra zabilježena dva ledena dana kada je temperatura tokom 24 sata bila ispod nule. Inače tokom decembra prosječno bude 13 dana sa maglom, 24 mrazna dana i osam ledenih dana, objašnjava Branko Micev. Ljudi se moraju grijati. Najčešće se griju na drva i ugalj, jer je tako najjeftinije ,,Grijemo samo jednu sobu na drva i ugalj i opet jedva izađemo na kraj sa računima za struju”, objašnjava Monitorova sagovornica iz Pljevalja.
Lani, isto u decembru, situaciju u Pljevljima je razmatrao skupštinski Odbor za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje. Pozvali su Vladu da donese plan zašitite i saniranja životne sredine u tom gradu i Upravu za inspekcijske poslove da izvrši inspekcijski nadzor svih zagađivača u toj lokalnoj samoupravi u cilju zaštite zdravlja građana. Šta je urađeno vidi se ovih dana – sve isto ko i lani.
Vlasti su najavile kako će subvencionisati nabavku peleta za domaćinstva u iznosu od 50 odsto. Dva tendera su dosad propala. Na prvi se niko nije javio, u narednom pokušaju javila se firma iz Srbije sa, kažu naši sagovornici, ,,bezobrazno viskom cijenom”.
U toku je proces neposredne pogodbe u kojem su, prema posljednjim informacijama, ponuđene cijene od 164 eura za tonu peleta i 168 eura za tonu briketa. Pogodba bi mogla biti sklopljena kad prođe rok za žalbe od osam dana. Građani će moći da kupe najviše dvije tone peleta ili briketa.
Tona uglja za domaćinstva košta 60 eura, metar drva je 35. Tona peleta, kažu upućeni, može zamijeniti tri metra drva. Sve i da je pelet u pola cijene na vrijeme obezbijeđen, opet bi bio skuplji od uglja. ,,Brže sagori i opet je za tu vrstu grijanja potrebna struja”, kažu u Pljevljima. Posebna priča je to što najmanja peć na pelet, koja može da zagrije 50 kvadrata košta 1250 eura.
,,Prednost briketa je u tome što se može koristiti u običnom šporetu. Sve to, međutim, pošto ljudi ovdje ogrijev nabavljaju u avgustu, ove godine može biti korišteno samo eksperimentalno”, kaže naš sagovornik iz Pljevalja.
U Agenciji za zaštitu životne sredine, kao rješenje vide toplifikaciju grada. Prema riječima direktora Agencije postoji više načina kojima se može doći do bolje situacije u Pljevljima. ,,Na Vladi je da odluči da li je to drugi blok Termoelektrane, da li je to prijedlog kojim će se riješiti centralno grijanje u Pljevljima, prelazak na novu vrstu goriva, jeftinija struja i slično”, rekao je Spahić.
,,Mnogi ljudi, kad vide onaj veliki, široki dimnjak Termoelektrane pomisle da se tako zagađuje vazduh. Kroz taj dimnjak izbacuje se samo vodena para. Time se zagrijava atmosfera, umjesto da se griju kuće”, kaže jedan od naših sagovornika. Pljevaljska Termoelektrana obezbjeđuje trećinu struje koja se proizvede u Crnoj Gori više od tri decenije. Tačno je da toplifikacija grada nikad nije koštala malo, ali reklo bi se da su stanovnici mjesta čiji se prirodni resursi tako obilato koriste zaslužili da i oni od toga imaju neku fajdu. Nemaju.
Imaju zagađen vazduh i Vezišnicu – najzagađeniju rijeku u Crnoj Gori. Ni Ćehotina na pojedinim mjestima nije mnogo bolja. ,,Ne znamo ni mi koja je koja rijeka ponekad. Svaka je braon boje”, kaže Monitorova sagovornica.
O da, Pljevlja imaju šume, iz čega bi se moglo pomisliti da imaju i drvnu industriju i, kao njen nusproizvod piljevinu od koje se pravi pelet. Pljevaljske šume su, međutim, tajkunizirane.
Pravo na korišćenje 13 gazdinskih jedinica u pljevaljskim šumama dobila je 2006. firma Vektra biznismena Dragana Brkovića. Na trideset godina. Uprkos raznim najavama, sa partnerima od Njemačke do Abu-Dabija, proizvodnja u Vektri Jakić nije stigla dotle da može napraviti pelet ili brikete.
Naši sagovornici tvrde da u svakom trenutku na granici prema Prijepolju ima deset-dvadest kamiona koji odvoze drvo. Zvuči nestvarno, ali kako tvrde naši izvori dešava se da trupci iz Pljevalja u Srbiji bivaju pretvoreni u pelet i onda se prodaju u Crnoj Gori. U izvještaju DRI jednom je zaključeno da ugovor između Vlade i Vektre ne sadrži normu „obavezuje se” ili „obavezan je”, čime je omogućeno koncesionaru da posječenu drvnu masu izvozi kao trupce. Usput, radničke plate u Vektri su oko 200 eura, ako se za familiju obezbijedi ugalj – dobro je.
U prvih deset mjeseci ove godine u Pljevljima su rođene 133 bebe, umrlo je 318 ljudi. Priprodni priraštaj je 185 u minusu. Da je tako decenijama svjedoče podaci da su Pljevlja 1971. imala 46.834 stanovnika, 1991. – 39.405, prema posljednjem popisu 2011. – 31.060.
Magla u kojoj su ovih dana Pljevljaci će proći, za razliku od magle koju čini državna politika prema ovom gradu.
Miloš BAKIĆ
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice