Prošlog petka u centru Pljevalja koncentracija sumpordioksida iznosila je u petnaest sati 408 mikrograma po metru kubnom, znatno iznad dozvoljene granice. U isto vrijeme u Nikšiću izmjereno je 4,9 mikrograma po metru kubnom, što znači da je vazduh u najsjevernijem crnogorskom gradu bio gotovo sto puta zagađeniji.
Sumpor-dioksid je jedan od najčešćih zagađivača vazduha koji djeluje nadražujuće na oči, sluznice i disajne puteve. Dozvoljena dnevna koncentracija u Crnoj Gori je 125 mikrograma po metru kubnom, a satna 350.
To je bio povod da o ekološkim problemima u prvoj ekološkoj državi na svijetu razgovaramo sa dvojicom poznatih ekologa – Aleksandrom Perovićem, izvršnim direktorom Ekološkog pokreta Ozon iz Nikšića, i Miloradom Mitrovićem, direktorom NVO Breznica iz Pljevalja.
,,Posljedice nekontrolisane i nepravilne eksploatacije prirodnih resursa, propali industrijski kompleksi koji su se pretvorili u ekološke bombe, nekontrolisano odlaganje svih mogućih vrsta otpada, nepostojanje odgovarajućih sistema za zaštitu životne sredine, najprimitivniji mogući načini grijanja, kao posljedica siromaštva, krivolov i istrebljenje autohtonih vrsta, naročito u ribolovu, ekokriminal i izvoz oblovine, zloupotreba prostora planskom i neplanskom gradnjom, korupcija u institucijama sistema na svim nivoima – ukupno čine da kao ,,najzagađeniju” zonu prepoznajem upravo Ustavnu odrednicu ekološke države. Ovaj jedinstven razvojni pravac je toliko ,,zagađen” onim ,,zagađivačima ” koji su pokrivali najodgovornije funkcije u prethodnih tridesetak godina kada je beskompromisnom devastacijom prirodnih resursa i ekokriminalom nezapamćenih razmjera za XX i XXI vijek načinjena nesaglediva ekološka i ekonomska šteta, koju će trpjeti i buduće generacije”, kaže Perović.
On podsjeća na pet već čuvenih crnih ekoloških tačaka: Kombinat aluminijuma, TE Pljevlja, Željezara, Brodogradilište Bijela, jalovište Gradac i Rudnik Šuplja stijena.
To su, kaže, lokacije priznate i od nadležnih institucija kao veliki i kompleksni problemi za čiju su sanaciju potrebna značajna sredstva, ali i znanje i kapaciteti koje mi, nažalost, nemamo u potrebnoj mjeri.
,,Takođe, nikako ne smijemo preumiti da je iza svih ugašenih industrijskih preduzeća ostao haos, zagađeno zemljište, napušteni otvoreni rudokopi, ruševine i devastirani prostor, pa je i njihov i pojedinačni i kumulativni efekat veoma nepovoljan sa socio-ekološkog aspekta i teško je i samo pomisliti šta će sve morati da se uradi da se saniraju posljedice neodgovorne i pogrešne višedecenijske politike”, upozorava Perović.
Alijansa za zdravlje i životnu sredinu, vodeća evropska organizacija koja analizira kako okruženje utiče na zdravlje i koja radi za potrebe EU, u decembru 2014. godine Pljevlja je proglasila najzagađenijim gradom u Evropi i područjem opasnim za život građana.
,,Građani Pljevalja često su izloženi enormnoj emisiji prašine. Ali, nije u redu da nam ‘opravdanje’ bude da ni domaćom, ni EU legislativom nisu propisane vrijednosti za pragove upozoravanja i obavještavanja javnosti kada se radi o koncetracijama PM čestica. Papir i dalje trpi sve, ali i dalje trpe i umiru građani Pljevalja”, kaže Milorad Mitrović.
Instrumenti Agencije za zaštitu životne sredine registrovali su u julu i avgustu u Pljevljima nekoliko dana prekoračenje koncentracije PM 10 čestica u vazduhu, koje su prelazile dozvoljene vrijednosti i po pet puta.
Mitrović podsjeća da je 2. avgusta, u 9 sati, koncentracija PM 10 čestica bila 276,2 mikrograma po metru kubnom, što je više od pet i po puta, ili preko 276 odsto više od maksimalno dozvoljene granice.
,,Zakonske granice su odavno u konstantnom prekoračenju, a niko od nadležnih ne reaguje. Prekoračenja i benzoapirena su vrlo česta, nekada i preko dvadeset puta veće od dozvoljenih graničnih vrijednosti”, kaže Mitrović.
Krajem januara mediji su objavili podatke Agencije za zaštitu životne sredine po kojima je sadržaj kancerogene materije benzoapirena u Pljevljima bio dvadeset puta iznad dozvoljene granice, ali, saopštili su iz Breznice, niko od nadležnih nije našao za shodno da Pljevljake upozori da zbog toga postoji opasnost da njihovo zdravlje bude ozbiljno narušeno.
Zagađenje vazduha u Pljevljima tih dana obaralo je sve rekorde po količini lebdećih čestica PM 10 ali i drugih veoma opasnih materija u vazduhu, kaže Mitrović.
,,Odgovorno tvrdim da je, ukoliko u najskorije vrijeme ne napravimo društveni konsenzus, ekološka država najbolji razvojni pravac, koji je potrebno prilagoditi novim trendovima i ići u korak sa savremenim standardima, u suprotnim Crna Gora će propustiti istorijsku šansu koja nam više nikada neće biti pružena. Zato je potrebno uporedo sanirati i revitalizovati zagađene zone, ali i zagađeno kulturološko stanje, prije svega struktura kojima je povjereno da odlučuju u ime cijele zajednice, ali nažalost i značajnog broja građana, koji su postali ravnodušni prema svemu”, kaže Aleksandar Perović.
Godinama pejzaž Crne Gore ukrašavaju deponije, među kojima ima preko 350 divljih. I nemilosrdno truju zdravlje građana. Prošle godine zvanično je potvrđeno da se na divljim deponijama godišnje odloži gotovo 80.000 tona otpada i da se ne zna gdje završi još oko 26.000 tona. U pljevaljskoj opštini postoje dvije deponije – Maljevac i druga u mjestu Gradac.
Mitrović tvrdi: ,,Deponija Maljevac nikada nije dobila dozvolu za rad. Znači, ta deponija opasnog otpada trideset godina emituje i proizvodi ogromno i pogubno zagađenje. Na Maljevcu su u protekle tri decenije pljevaljske elektrane deponovale preko osam miliona tona pepela i šljake”.
Zbog toga nije čudno što se Crna Gora nalazi na 47. mjestu ekoloških država, pa i iza Slovenije i Hrvatske, država uz čije ime ne stoji epitet ekološka država.
ALEKSANDAR PEROVIĆ: Pljevlja i Nikšić najugroženiji
– Pljevlja i Nikšić su dvije najugroženije životne sredine u Crnoj Gori, naročito jer su postali životne sredine iz kojih se odlazi i koje ostaju bez ljudskih resursa, i mladih školovanih kadrova. Ali, i Podgorica je ekološka bomba, gdje je aerozagađenje prisutno na nekom manjem nivou od Pljevalja i Nikšića, ali je, imajući u vidu broj stanovnika, to takođe veliki problem. Nijesu riješena ni pitanja komunalnih otpadnih voda u glavnom gradu ekološke države, što je još jedna tema koja može da nam efektno pokaže na kom sto stepenu ekonomskog, pa i kulturnog razvoja. Preko 350 registrovanih nelegalnih deponija, od kojih su mnoge u koritima rijeka, a i onih zaštićenih, ili u njihovoj neposrednoj blizini, takođe su posljedica loših politika, ali i dokaz da smo i kulturološki ,,zagađeni” i da nam je i to itekako potrebno svakodnevno ponavljati, jer kultura življenja u potrošačkom društvu, koje je pritom ekonomski slabe moći, zapravo je nešto što se prepoznaje kao opasnost za cijelokupnu zajednicu i njenu budućnost.
Veseljko KOPRIVICA
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice