Stočni fond je ugrožen, domaćinstva koja su živjela od stočarstva dovedene su na ivicu egzistencije, pričinjena šteta – do sada evidentirana, prelazi milion eura, a nadležni se bave prebacivanjem krivice i predizbornom kampanjom. Petar Ivanović, u ime DPS i Raško Konjević, kao predstavnik opozicione trojke uključene u Vladu izbornog povjerenja razmjenjuju, skupa sa saradnicima iz Ministarstva poljoprivrede i Ministarstva finansija, (kontra)optužbe o odgovornosti za izbijanje epidemija stočnih bolesti koje su se, moguće, mogle izbjeći.
Dosadašnji rezultat nebrige: više od 550 krava i volova oboljelih od kvrgave kože goveda (lumpy skin disease ili skraćeno LSD) moralo je biti uspavano i zakopano na imanju vlasnika ili najbližoj za to određenoj lokaciji. Oboljele životinje registrovane su, uglavnom, u Kolašinu, Mojkovcu, Bijelom Polju i Beranama. Zvanično objašnjenje ukazuje da je riječ o opštinama koje gravitiraju Sinjajevini i Bjelasici. Nezvanično, razmjere epidemije u direktnoj su vezi sa blizinom graničnog prelaza Dobrakovo, preko koga se, nekoliko mjeseci unazad, obavlja sav uvoz stoke, živne i mesa iz Srbije.
Paralelno, u centralnom dijelu Crne Gore (Podgorica, Cetinje, Nikšić) nanovo je buknula epidemija tzv. plavog jezika zarazne bolesti od koje oboljevaju preživari (ovce, koze, goveda). Bolesti kvrgave kože i plavog jezika unijete su u Crnu Goru i omogućeno je njihovo širenje zahvaljujući tome što nadležni nijesu preduzeli sve zakonom propisane mjere, tvrde sagovornici Monitora verzirani u ovu problematiku i zainteresovani za stanje stočnog fonda. Prvo se zakasnilo sa odlukom o vakcinaciji i pravovremenom nabavkom vakcina. Iako je bolest u „komšiluku” – od Turske, preko Grčke, Bugarske, Makedonije, do susjednih Albanije, Srbije i Kosova registrovana još prošle godine, a najkasnije proljetos, Ministarstvo poljoprivrede je u nabavku vakcina i vakcinaciju goveda krenulo tek kada je bolest stigla i u Crnu Goru.
Prvi slučaj LSD-a potvrđen je u Gusinju 20. jula, a vakcinacija je započeta 1. avgusta. I to vakcinama (25 hiljada doza) koje nijesmo kupili već smo ih dobili kao pomoć od EK. Uostalom, do danas nije objavljen podatak o tome koliko je goveda ukupno vakcinisano. A taj podatak bi bio zanimljiv, između ostalog i zbog sumnji da se sa brojem registrovanih grla manipuliše zbog budžetskih subvencija koje dobijaju proizvođači i prerađivači mlijeka.
,,Moram da konstatujem da je postojao birokratski odnos Ministarstva finansija prema ovom problemu, zbog kojeg je Vlada dobila Informaciju o opasnosti od pojave bolesti tek na prethodnoj sjednici. Time smo bili spriječeni da sprovedemo preventivnu vakcinaciju prije pojave bolesti, kakva je bila sugestija stručnog tima”, kazala je direktorica Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove Vesna Daković na nedavnoj konferenciji za štampu.
Daković još tvrdi, a to potvrđuje i Ivanović kao aktuelni potpredsjednik Vlade, da je Ministarstvo finansija odbilo njihov zahtjev od 20. maja da im se obezbijedi 29 hiljada eura za nabavku vakcina. Iz Ministarstva finansija na to odgovaraju da im novac nije tražen za vakcine već za nabavku laboratorijskog materijala, pripremu i štampanje informativnog materijala, obuku… I da je Ministarstvo poljoprivrede već na svom računu imalo dovoljno novca.
Konačno, glavna veterinarska inspektorka Mirjana Drašković kaže, gostujući na TV Vijesti, kako je vakcinaciju trebalo obaviti još u aprilu, kada je bolest registrovana u Makedoniji.
Ovo upozorenje dobija na ozbiljnosti kada se zna da je Draškovićka, 1996. godine, bila rukovodilac Kriznog štaba Vlade Crne Gore koji je donio i uspješno proveo set mjera na sprječavanju širenja epidemije slinavke i šapa koje su tada bješnjele u Makedoniji, Albaniji i Grčkoj. Ima ih koji se sjećaju da su dezinfikacione barijere tada bile postavljene na svim zvaničnim i nezvaničnim graničnim prelazima ka istoku (čudna su to vremena bila). Zaprašivani su čak i kamioni koji su staro željezo iz Albanije dopremali u Nikšić. Ali epidemija nije stigla, iako se slinavka i šap prenose mnogo lakše od kvrgave kože i plavog jezika.
Monitor ima dokument od 26. maja kojim Ministarstvo poljoprivrede (potpisao tadašnji ministar prof dr Milenko Popović) donosi Naredbu kojom se zabranjuje uvoz i tranzit preko teritorije Crne Gore pošiljki goveda, mesa, mlijeka, kože goveda i divljih preživara „koje su porijeklom iz Bugarske, Makedonije i Grčke, kao i pošiljki goveda i drugih preživara koje potiču iz drugih država a koje se prevoze preko teritorije Bugarske, Makedonije i Grčke prije ulaska u Crnu Goru”.
Ta Naredba stupila je na snagu nakon objavljivanja u Službenom listu, 2. juna. Nedjelju dan kasnije, nakon što je bolest kvrgave kože registrovana i u Srbiji, Ministarstvo poljoprivrede donosi Instrukciju kojom se zabranjuje uvoz i tranzit goveda i goveđeg mesa iz sedam okruga u Srbiji u kojima je zaraza registrovana. U skladu sa preporukama EU i njenih stručnih tijela (OIE i EFSA), uvoz iz drugih djelova Srbije dozvoljen je pod uslovom da teret prate Dodatne garancije kojim se potvrđuje da je prevozno sredstvo „oćišćeno i da je izvršene dezinfekcija i dezinskecija prije i nakon utovara životinja…, odnosno, da je „prije i tokom prevoza zaštićeno od napada insekata-vektora bolesti kvrgave kože”.
Nije zgorega pomenuti kako se smatra da su glavni prenosioci LSD-a muve, komarci i krpelji, zbog čega su dezinfekcija i dezinsekcija prevoznih sredstava često potencirani kao jedan od efikasnijih načina za zaustavljanje zaraze. Jednako, drži se da je taj postupak jedno od najrizičnijih mjesta u sistemu zaštite, posebno kada ga umjesto nadležnih državnih službi obavljaju (ili samo potpisuju) lokalni veterinari iz inostranstva.
„U cilju olakšanja trgovine, molimo Vas da nas blagovremeno obavještavate o novim žarištima bolesti, odnosno zonama slobodnim od ove bolesti, kako bi naše uvoznike informisali o slobodnim područjima”, stoji u dopisu koji je Vesna Daković 10. juna ove godine uputila direktoru Uprave za veterinu u Ministarstvu poljoprivrede Srbije Miodragu Petroviću. Podsjetimo, gospođa Daković nije službenik Privredne komore, već direktorica Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove.
Pet dana kasnije glavna veterinarska inspektorka predlaže Ministarstvu poljoprivrede da odmah formira Operativni štab za primjene mjera sprječavanja, suzbijanja i iskorijenjivanja bolesti kvrgave kože goveda. A tu je i upozorenje graničnim inspektorima i Upravi za bezbjednost hrane u kome stoji da „Glavni veterinarski inspektori ne smiju dozvoliti tranzit živih životinja i mesa bez rješenja Uprave za bezbjednost hrane kakve daje za uvoz životinja i mesa, u skladu sa odredbama Zakona o veterinarstvu”.
Krajem juna i Uprava za bezbjednost hrane inicira formiranje stručnog tima. „Molim Vas da u što kraćem roku, do sjutra 30. juna u 12 h, dostavite ime predstavnika Uprave za inspekcijske poslove koji će učestvovati u radu stručnog tima”, piše Daković Božidaru Vuksanoviću, direktoru Uprave za inspekcije. Tu je, međutim, i reakcija na zahtjev Veterinarske inspekcije o pooštrenim mjerama za sprječavanje unosa zaraze.
„Ne smijemo kao državni nadležni organi izazvati ograničenja u kretanju roba”, upozorava Daković Vuksanovića i Draškovićku. Draškovićeva odgovara: „Kao glavni veterinarski inspektor imam obavezu da iniciram preduzimanje svih mjera koje su propisane a za koje procijenim da, ako se ne sprovedu u određenom momentu, mogu biti visoko rizične po zdravlje životinja i imati negativne ekonomske posledice za držaoce životinja i budžet Crne Gore”.
Prepiska se nastavlja 23. juna. „Prvenstveno želim da vas oslobodim obaveze iniciranja kako Vi kažete „preduzimanja svih mjera…”, stoji u dopisu koji je Daković uputila Mirjani Drašković. Tu je i naredba da se obezbijede „uslovi za nesmetan protok roba posebno uzimajući u obzir vremenske uslove i pojačan promet tokom turističke sezone”. Trgovina ili zdravlje – prosudite sami.
Uglavnom, nepunih mjesec dana kasnije zaraza zvanično stiže u Crnu Goru. Mijenja se i uredba prema kojoj sva vozila koja iz Srbije dovoze stoku, meso, stočnu hranu… moraju imati potvrdu o obavljenoj dezinsekciji. Sada se ta mjera odnosi samo na vozila koja prevoze goveda (ne zna se ko je zaključio da muve i komarci prave razliku između krava, ovaca i svinja). Veterinarski inspektori sa srpsko-crnogorske granice kažu kako su za tu odluku saznali od kolega iz Srbije.
„Mislim da treba prvenstveno da štitimo interese našeg stočnog fonda i građana, jer bi državni interesi Crne Gore trebalo da nam budu ispred evropskih, komšijskih i ne znam još kakvih. Nije trebalo mijenjati Naredbu na nečiji zahtjev, a posebno ne na zahtjev susjedne države iz koje nam je zaraza vjerovatno i stigla. Uostalom, i goveđe i sve druge vrste mesa mogu se nabaviti i uvesti iz država u kojima nema bolesti kvrgave kože…”, navodi se u dopisu koji je Mirjane Drašković 12. avgusta uputila nadležnima iz Uprave za bezbjednost hrane i Uprave za inspekcije. Potom se priča preselila u medije.
Nazdravlje.
Zarada i šverc, ruku pod pruku
Iako u javnim nastupima tvrde kako je situacija pod kontrolom, podaci iz dopisa Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove od 9. avgusta ukazuju na još jednu dimenziju širenja zaraza: „Bolest kvrgave kože se širi i sve ukazuje da pored prenosioca postoji osnovana sumnja da se bez obzira na pojačanu saobraćajnu kontrolu vrši ilegalni promet goveda, i da se ova goveda prevoze sa zaraženih i ugroženih područja, kako unutar tih teritorija tako i van njih. Po informacijama, najčešće se radi o govedima koja nijesu ni obilježena…”.
Zoran RADULOVIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS3 sedmice