Skupe doktorske studije odnedavno su nedostižne ne samo za mnoge studente nego i za veliki broj asistenanta na Univerzitetu Crne Gore (UCG). Od ove godine odluka o školarinama prenijeta je u nadležnost Upravnog odbora UCG, kojim predsjedava Duško Bjelica. Prema informacijama Monitora Upravni odbor pokušava da promijeni pravila, tražeći da i asistenti plaćaju polovinu školarine koja je za njih do sada bila besplatna, ukoliko u roku od tri godine ne odbrane doktorsku disertaciju. Dosadašnji prosjek trajanja doktorskih studija je šest godina. Saradnici u nastavi su na fakultetima do sada, zbog posla koji su obavljali na fakultetima, kao i zbog toga što će sticajem akademskih zvanja doprinijeti radu na fakultetu, oslobađani plaćanja.
Kao glavni problem doktorandi, sa kojima je Monitor razgovarao, koji su angažovani kao saradnici na fakultetima, istakli su promjenu pravila doktorskih studija i to da se sada od njih traži da plaćaju pola školarine: ,,Da sam znao da ću plaćati ne bih ni počinjao. To je bio šok za doktorande, posebno što se za taj novac ništa ne dobija”.
Zdravko Krivokapić, rukovodilac novoformiranog Centra za doktorske studije, za Monitor objašnjava da je do usvajanja Pravila doktorskih studija (mart 2015) sve bilo u nadležnosti organizacionih jedinica UCG i često je praksa bila da se asistenti oslobađaju plaćanja školarine.
„Upisna politika treba da se zasniva na školovanju mladih talentovanih istraživača, a socijalni status doktoranda ne smije biti bitan. To su ujedno i Salzburški principi. U skladu sa prosječnom platom u Crnoj Gori i trenutni iznos školarine za doktorske studije, koji je za tehničke fakultete realan, je za većinu doktoranada ograničavajući faktor upisa na doktorske studije”, kaže Krivokapić. On objašnjava da je novim Pravilima doktorskih studija naglasak stavljen na kvalitet i unapređenje doktorskih studija: ,,Kako postoje različiti oblici finansiranja, to treba prevashodno omogućiti školovanja na principu full time angažovanja doktoranada. To je sigurno najbolji pristup”.
A put do odbrane doktorata nije lak ni brz. Na UCG skoro šest godina je prosjek dolaska do doktorata. S drastičnim odstupanjima, pa tako postoji student koji je po novom režimu doktorske studije završio za godinu dana, ali i doktorandi koji okončavaju studije tek nakon 18 godina. ,,Bolonja” propisuje tri godine.
Slična su iskustva i u regionu. U Hrvatskoj čak 80 odsto doktoranada nikada ne završi doktorske studije. Prosječno vrijeme doktoriranja u Hrvatskoj je sedam i po godina, a u ostatku EU se u prosjeku doktorira za četiri godine.
Univerzitet Crne Gore je za studijsku 2015/16. raspisao konkurs za upis na doktorske studije na osam svojih fakulteta. Cijena, prava sitnica – od 750 do 1.500 eura po semestu, a doktorske studije traju tri studijske godine (šest semestara).
Doktorat je najjeftiniji na Filozofskom fakultetu u Nikšiću i košta 4.500, Elektrotehničkom i Prirodno-matematičkom je 6.000, Fakultetu za pomorstvo 7.500, a na Medicinskom, Mašinskom, Građevinskom i Fakultetu za sport i fizičko vaspitanje 9.000 eura.
Iako je na osam fakulteta UCG raspisano 88 mjesta za doktorske studije u prvom roku, koji je raspisan u septembru, primljeno je samo 20 doktoranata. Paprene cijene su svakako jedan od razloga slabog odziva studenata na doktorskim studijama. I na samom UCG čuli su se stavovi da doktorske studije mogu da priušte samo bogati.
Treba li napominjati da je prosječna plata u oktobru iznosila 478 eura, i da prosječni građanin sa istom takvom platom treba da radi godinu i po da bi mogao da plati doktorske studije.
S UCG često ističu da su i cijene u regionu slične onima na našem državnom univerzitetu. Međutim, cijene na fakultetima u okruženju uglavnom ne prelaze 6.000 eura. A za te pare može se upisati i doktorska disertacija na pojedinim fakultetima zemalja EU. S tom razlikom što se na primjer Beogradski univerzitet i Univerzitet u Ljubljani kotiraju na Šangajskoj listi 500 najboljih svjetskih univerziteta, dok UCG još nema na toj listi.
U zemljama okruženja takođe postoje razni mehanizmi finansiranja mladih naučnika. Pa tako asistentima na fakultetima i mladim istraživačima država plaća doktoriranje, mogu ih sufinasirati i institucije ili zainteresovane kompanije, a nude se i razne vrste stipendija.
Kod nas Ministarstvo prosvjete je u avgustu objavilo konkurs za sufinansirenje 24 kandidata upisanih prošle godine na prvu godinu doktorskih studija u zemlji i inostranstvu. Sufinansira se školarina u iznosu od hiljadu eura.
Na premijerovom UCG cijena doktorskih studija je, prije par godina, dosezala i 12.000 eura. Ovaj privatni Univerzitet, nalazi sredstva, pa svake godine obezbjeđuje besplatno doktoriranje za određeni broj studenata.
Na slabo interesovanje za doktorske studije pored cijene, sve više utiče i sporan kvalitet nastave koja se studentima pruža.
Tako na tehničkim fakultetima UCG nema mogućnosti da se obezbijede osnovni uslovi, poput opremljenih laboratorija, za istraživačke projekte koji su neophodni tokom doktorskih studija. Tamo gdje se po pravilu prijavljuje najveći broj studenata za doktorske studije, Pravni i Ekonomski fakultet, ove godine i nijesu raspisani konkursi jer ovi fakulteti nemaju dovoljan broj mentora.
Mentorstvo je jedan od ključnih problema, primijećeno je i na UCG. Novim Pravilima doktorskih studija mentor može istovremeno da vodi najviše tri studenta. Za tehničke fakultete mentor mora da ima najmanje pet originalnih naučnih radova u časopisima sa SCI/SCIE liste, a za područje društvenih nauka najmanje tri originalna naučna rada u časopisama sa SSCI ili A&HCI liste.
,,Pitanje je što se za toliki novac dobija”, kaže jedan od doktoranata sa kojim je Monitor razgovarao. ,,Uglavnom nema mentora ili je rad sa njima otežan jer nikada nemaju vremena za nas. Sve mi se čini da je doktorski studij postao svojevrsni reket na titulu”.
Da nije sve tako crno, govori podatak da su tokom prošle godine na UCG odbranjena čak 22 doktorata. To je najbolji godišnji prosjek doktorata u posljednjih 25 godina kako se doktorske studije organizuju na UCG.
Ono što obeshrabruje su podaci Zavoda za zapošljavanje da posao čeka 249 magistara i osam doktora nauka.
DOKTORSKE DISERTACIJE: Od Marksa, morskih parazita do tranzicijskih sloboda
Od 1980. od kada se doktorske studije organizuju na UCG promovisano je 292 doktora nauka.
Profesor na Filozofskom fakultetu Saša Milić, član Nacionalnog tima eksperata za reformu visokog obrazovanja UCG i član Odbora za doktorske studije, nedavno je u Podgorici govorio o kvalitetu doktorskih radova. Ocijenio je da ima solidnih, ali i onih koji nemaju svrhu. Prema njegovim riječima, rad Marksov politički projekat novog društva, koji je odbranjen prije sedam godina, je prevaziđen i nije mu jasno zašto je bio i rađen. ,,Tu je i Društvena pokretljivost u Crnoj Gori 80-ih godina 20. vijeka. Disertacija je odbranjena 2010. godine kada ti trendovi nijesu bili aktuelni”, kazao je Milić.
Slično je prokomentarisao i za rad Pravna priroda i koncepcija Ustavne povelje i pravni karakter državne zajednice SCG.
Autor ovog rada je prof. dr Miodrag Vuković. Doktorsku disertaciju je odbranio 2008, dvije godine nakon što je njegova partija upokojila državnu zajednicu na kojoj je on doktorirao.
Kultura odijevanja kao oblik komunikacije, Paraziti morskih riba Tršćanskog zaliva, još su neki od zanimljivih disertacija koje su odbranjene na UCG.
Privremeno zaposjednuta teritorija u teoriji i praksi medunarodnog i ustavnog prava, doktorska je disertacija koju je odbranio Ranko Mujović u vrijeme kad je to bila više nego aktuelna tema – 1992. godine. Interesantno je da je Miloš Bešić doktorirao 2005. sa radom Rodni odnosi u savremenoj crnogorskoj porodici, iste godine kad i ministar/pjesnik Igor Lukšić, doktorskim radom: Tranzicija-proces ostvarivanja ekonomskih i političkih sloboda.
Predrag NIKOLIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice