Cijene hljeba i žitarica u Crnoj Gori porasle su za 31, a na globanom nivou za samo pet odsto; cijene mesa kod nas su veće za 20 odsto, a na globanom nivou svega jedan odsto; cijene mlijeka, sira i jaja ovdje su porasle za 48 odsto, a na globanom nivou za svega tri odsto
U Crnoj Gori postignut je svjetski rekord u dostignutom troskoku cijena u odnosu na životni standard, objavila je konsultantska kuća Fidelity Consulting. Oni su uporedili cijene proizvoda u Crnoj Gori iz decembra 2022. i decembra 2021. sa cijenama na globalnom nivou i došli su do sljedećih podataka: cijene ulja i masti u Crnoj Gori porasle su za 21 odsto, uprkos tome što su na globanom nivou pale za čak 23 odsto.
I sa ostalim proizvodima u Crnoj Gori su oboreni rekordi. Cijene hljeba i žitarica u Crnoj Gori porasle za 31, a na globanom nivou za samo pet odsto; cijene mesa u Crnoj Gori porasle su za 20 odsto, a na globanom nivou za svega jedan odsto; cijene mlijeka, sira i jaja kod nas su porasle za 48 odsto, a na globanom nivou za svega tri odsto.
„Sve su prilike da su neki ljudi omastili marže i troskokom cijena nemilosrdno doskočili životnom standardu građana. Samo se nadamo da nisu prestupili prilikom zaleta, jer bi mogli da budu diskvalifikovani to jest – bojkotovani“, naglašavaju iz Fidelity.
Privrednicima je očigledno dopušteno da po mjeri svoje gramzivosti formiraju cijene. Vlada ništa ne preduzima da spriječi dalje urušavanje standarda građana. Naprotiv, iz Vlade serviraju nova poskupljenja. Najavljeno je povećanje akciza na gazirana i negazirana pića, proizvode od šećera, kakaa i sladoled, te nove akcize za duvanske proizvode. Tako će od 1. jula litar sokova i voda sa zaslađivačima biti skuplji 10 do 15 centi, kilogram slatkiša pola eura, a paklica cigareta najmanje deset centi.
„Postoje globalni i lokalni faktori. Inflacija u Eurozoni je bila 8,5 odsto, dok je kod nas 17 odsto. Logika nalaže da je ubrizgavanje novca u potrošnju kroz program poreske politike donio inflaciju a nije pokrenuo proizvodnju. Taj program bi imao smisla sa mjerama koja podstiču proizvodnju“, kaže za Monitor ekonomski analitičar Miodrag Vujović.
Dok su građanima veće cijene dodatno tanjile novčanik, profiti velikih firmi su se udvostručili. Fidelity je predstavio analizu o prihodima i profitu najveće naftne kompanije u Crnoj Gori Jugopetrola. Prihodi Jugopetrola su se više nego udvostručili u prvih devet mjeseci 2022. u odnosu na isti vremenski period 2021. godine: porasli su sa 112 miliona eura na 244 miliona eura. Ovaj trend je pratila i neto dobit koja je porasla sa 4,9 miliona eura (u trećem kvartalu 2021) na 10,2 miliona eura, koliko je iznosila na kraju trećeg kvartala 2022. godine. Kako je četvrti kvartal 2022. godine skoro trostruko bolji od četvrtog kvartala 2021. godine, očekujte da se prihod Jugopetrola približi iznosu od 280 miliona eura, a profit Jugopetrola skoči na najmanje 12 miliona eura, navodi se u analizi.
Benzinske pumpe pored sve skupljeg goriva, nedeljom i ostalim danima prodaju u svojim minimarketima proizvode po uvećanim cijenama. Odluka o umanjenju iznosa akcize za promet bezolovnog benzina i gasnih ulja prestala je da važi 27. februara. Iz Unije slobodnih sindikata apelovali su na Ministarstvo finansija da razmisle o nastavku umanjenja akciza na gorivo.
„Kao što znate zaposleni i građani nalaze se u izuzetno složenom ekonomsko-socijanom trenutku uslovljenom zahuktalim inflatornim kretanjima koja sve više obezvrjeđuju njihova primanja. Cijena nafte i njenih derivata, kao jednog od značajnijih troškova svakog porodičnog domaćinstva, nastavile su da rastu i ponovo dostigle enormni iznos. Pored toga, povećane su i akcize na gazirana pića sa dodatkom šećera ili drugih sredstava za zaslađivanje ili aromatizaciju, alkoholna pića, proizvode od šećera, kakaoa i sladoled, kao i na duvanske proizvode. Zbog toga je najveći broj crnogorskih domaćinstava doveden u nazavidan položaj i situaciju da iz redovnih prihoda ne mogu da zadovolje minimum porodičnih potreba i izmiruju brojne obaveze prema državi“, navode u Sindikatu i pozivaju Ministarstvo finansija da predloži, u ovom kriznom periodu, Vladi Crne Gore da ponovo donese Odluku o umanjenju akcize za promet bezolovnog benzina i gasnih ulja u iznosu ne manjem od 40 odsto.
Odgovora iz Vlade za sada nema. Glasniji od građana na čija leđa se svalio teret krize su privrednici koji su zaradili na krizi. Vlada je, po ugledu na praksu EU, pripremila Nacrt Zakona o solidarnom doprinosu, kojim se kompanije koje su ostvarile prihode veće od pet miliona eura obavezuju da plate vanredni porez, odnosno solidarni doprinos.
„Riječ je o svojevrsnom kolektivnom mehanizmu da oni koji su nezasluženo dodatno profitirali kontribuiraju jedan dio u budžet. Stoga, mjera će se odnositi na ograničeni broj najvećih privrednih društava, koja su poslovala u sekorima koji su identifikovani kroz javnu raspravu, i samo ako su ostvarili nesrazmjeran rast dobiti u odnosu na prosjek iz prošlih godina“, objasnio je državni sekretar u Ministarstvu finansija Ilija Vukčević
Nacrt ovog zakona je na javnoj raspravi do 20. marta, a odmah je dočekan na nož od strane privrednika. Tako je, iz Američke privredne komore saopšteno da to predstavlja nedopustivo opterećenje i svojevrsno kažnjavanje uspješnih kompanija, te ukazuje na lošu praksu donošenja mjera koje konstantno destimulišu poslovni ambijent, kao i hroničnu nemogućnost države da resurse obezbjeđuje kroz smanjenje stope sive ekonomije. Iz Privredne komore su kazali da su povodom najavljenih izmjena zabrinuti prvenstveno zbog načina donošenja u netransparentnoj proceduri i bez prethodnih konsultacija sa poslovnom zajednicom, kao i zbog činjenice da se njima regulišu oblasti od izuzetnog uticaja na poslovanje.
„Kada god imate zakon bez jasnih finansijskih inputa i očekivanja, onda je jasno da ni zakonodavac ne zna precizno šta može da očekuje. Stavimo sada po strani marketinški momenat i potrebu da se Vlada podiči da je solidarna sa građanima – u praksi ta vrsta oporezivanja će biti teška za ispratiti iz najmanje dva razloga. Prvi, kod velikih kompanija uvijek postoji mogućnost friziranja podataka i izvješataja što je problem i najobučenijim i najsposobnijim poreskim upravama ispratiti, a drugi je taj da će, recimo, u veleprodajama prodavci opet taj tertet moći prebaciti konačnom potrošaču“, ocjenjuje Vujović.
On podsjeća da imamo decenijsku praksu, bez obzira ko je vlast, da ljudi bez mnogo konkretnog iskustva u privredi pišu zakone i strategije i često su vođeni opštim pretpostavkama u rješavanju sasvim konkretnih problema. „Nužno je pokretanje proizvodnje i praćenje trgovačkih marži – bez regulacionih i inspekcijskih mjera u obje oblasti – donosićemo mnogo zakona sa malo efekata. Kao prilog tom rezonu podsjećam i da je prethodna Vlada prilikom donošenja budžeta za 2021. planirala 20 miliona od nelegalno stečene imovine pojedinaca koji ne budu mogli dokazati njeno porijeklo. Javnost nema informaciju da se to zaista i desilo“, zaključuje Vujović.
S malo informacija i prebijanjem skupoće po leđima potrošača, iz Fidelity Consulting donose još nekoliko zanimljivih analiza koji ukazuju na hronični nedostatak radne snage u Crnoj Gori.
Nedavno je najveći trgovinski lanac u zemlji, kompanija Voli skratila radno vrijeme svojih objekata za sat vremena. Iz Fidelity ukazuju na činjenice da broj učenika koji su upisali prvi razred srednje škole 2021/2022. godine manji 25 odsto od upisa 2006/2007. godine. Ukupan broj učenika u srednjim školama 2021/2022. godine je manji za 20 odsto u odnosu na kraj 2006/2007. godine, dok je broj upisanih studenata veći za 10 odsto.
Upozoravaju i na intenzivan odlazak mladih u inostranstvo. Preciznih podataka o odlasku nema, ali iz Fidelity su izračunali da je u periodu od 2010. do 2022. godine, dijaspora u Crnu Goru poslala 6,2 milijardi eura. Naši ljudi iz dijaspore su 2010. godine poslali 314 miliona eura, dok su 2022. godine poslali 790 miliona eura. U odnosu na BDP, Crna Gora drži neslavno drugo mjesto u Evropi po prilivima od dijaspore (14 odsto BDP čine prilivi od dijaspore, dok na nivou EU priliv od dijaspore iznosi svega 0,8 odsto). Ukupne plate (za 50 i kusur hiljada ljudi) koje se isplaćuju iz budžeta za 2022. godinu iznosile su 560 miliona eura što je 230 miliona eura manje od novca koji je poslala dijaspora u prethodnoj godini, zaključuju.
Stoga, iz Fidelitiy, za zaposlene u trgovini predviđaju: „Plate će vam biti veće, imaćete više dana odmora, drugih beneficija i, pazite sad, dobićete čak i neradnu subotu! Slobodno zatražite, sve ćete dobiti kao na tacni“.
Sve to će, naravno, kao i do sada, platiti potrošači.
Predrag NIKOLIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
ANKETA4 sedmice