Divlju ljepotu Crne Gore, koju promoviše Nacionalna turistička organizacija, ozbiljno ugrožavaju divlje deponije.
Aleksandar Perović, izvršni direktor Ekološkog pokreta Ozon iz Nikšića, za Monitor objašnjava: ,,Tokom prve polovine 2013. godine uz primjenu savremenih tehnologija mapirali smo preko 350 ‘divljih’ deponija na kojima je dominantno odlagan komunalni otpad, ali i različite druge vrste kao što su medicinski, životinjski, elektro, gume… U njih smo uvrstili i neuređena gradska smetlišta, koja koristi većina lokalnih uprava u Crnoj Gori, a koja ne ispunjavaju zakonske uslove kao lokacije za privremeno odlaganje komunalnog otpada. Miješanje različitih vrsta otpada, pa i opasnog sa komunalnim, uslovilo je da se -po struci i nauci- cijele količine moraju posmatrati kao opasan otpad. To moramo imati na umu ako želimo projektovati uticaj na životnu sredinu”.
Uz to, kaže Perović, postoji i značajan broj divljih deponija industrijskog otpada, ostavljenih nakon propadanja fabrika, naročito na sjeveru Crne Gore. ,,Jasno je da se radi o ekološkoj katastrofi koja nesporno direktno ili indirektno negativno utiče i na zdravlje ljudi”.
Nedavno je zvanično potvrđeno da se na sanitarnim deponijama u Crnoj Gori godišnje odloži 128.051 tona komunalnog otpada, što je 58,78 procenata od ukupno stvorenog.
,,Na privremenim odlagalištima završi 4.998, a na ‘divljim’ deponijama oko 36 procenata ili gotovo 80.000 tona smeća”, saopštila je novinarima prošle sedmice državna sekretarka u Ministarstvu održivog razvoja i turizma Daliborka Pejović.
Prema njenim riječima nisu poznate lokacije na kojima završi oko 26.000 tona otpada.
Pejović je istakla da se u Crnoj Gori selektuje malo otpada u odnosu na evropske standarde: ,,Otpad se organizovano razdvaja samo u Podgorici, Herceg Novom i Kotoru, i to tek 2,66 odsto od ukupnih količina”.
Ona je iznijela i podatak da od 21 crnogorske opštine njih 13 imaju planove upravljanja otpadom. Državna sekretarka kaže da će za realizaciju državnog plana upravljanja otpadom, onako kako je sada definisan, biti potrebno 90 miliona eura. Inače, prošle godine iz Crne Gore je izvezeno oko 40.000 tona otpada.
Šef Delegacije Evropske unije u Podgorici Mitja Drobnič
izjavio je prije nekoliko dana da Crna Gora u sadašnjoj fazi evropskih integracija mora da donese najbitnije strateške odluke u sektoru upravljanja otpadom.
,,Svjedoci smo da širom Crne Gore postoje brojne divlje deponije, koje predstavljaju rizik po zdravlje i životnu sredinu”, upozorio je Drobnič, i kao jedan od takvih primjera naveo je deponiju Vasove vode u Beranama.
Podsjetimo: mještani Beransela, u blizini deponije Vasove vode, devet puta su blokirali to smetlište boreći se za Ustavom zagarantovano pravo i jedno od temeljnih ljudskih prava – pravo na zdravu životnu sredinu.
Prošlog utorka Daliborka Pejović je, na regionalnom sastanku u Beranama o uspostavljanju održivog modela upravljanja otpadom, kazala da Vlada nije odustala od sanacije Vasovih voda i da će taj projekat biti realizovan nakon izrade projektne dokumentacije.
Alijansa za zdravlje i životnu sredinu (HEAL), vodeća evropska organizacija koja se bavi uticajem životne sredine na zdravlje u Evropskoj uniji, saopštila je 16. decembra da više od deset hiljada ljudi godišnje umre u Srbiji i Crnoj Gori zbog zagađenja vazduha, a da su Pljevlja lider među najzagađenijim mjestima u Evropi. Tog dana zagađenje vazduha u Pljevljima bilo je jedanaest puta veće od dozvoljenog!
U pljevaljskoj opštini postoje dvije deponije – Maljevac i druga u mjestu Gradac.
Procjenjuje se da se na deponiji Maljevac, u blizini Pljevalja, nalazi oko 11 miliona kubnih metara pepela i šljake. Prema podacima Instituta za matematiku i fiziku Univerziteta Crne Gore iz 1988. godine, sa ugljem u TE Pljevlja sagori 3,1 tona uranijuma i 3.500 kilograma radioaktivnog torijuma. Ti podaci su dugo skrivani od javnosti, a objavila ih je ekološka NVO Breznica iz Pljevalja, nakon trinaest godina.
,,Niko ni do danas nije pozvan na odgovornost, niti se nešto, s tim u vezi, značajno promijenilo”, kaže direktor Breznice Milorad Mitrović.
,,Deponija Maljevac nikada nije radila u zakonom predviđenim okvirima. Nikada nije dobila ni dozvolu za rad. Dakle, ta deponija opasnog otpada trideset godina emituje i proizvodi ogromno i pogubno zagađenje. Na Maljevcu su u protekle tri decenije pljevaljske elektrane deponovale preko osam miliona tona pepela i šljake”, tvrdi Mitrović.
U mjestu Gradac, 24 kilometra od Pljevalja, nalazi se deponija sa oko četiri miliona tona veoma toksičnog i opasnog otpada, koji je godinama prepušten sam sebi.
,,Više zagađivača, rušitelja zdravlja i okoline na ovako malom prostoru, mislim da nema nadaleko”, kaže Mitrović.
Dijelovi kopa Potrlica u kojima je okončana eksploatacija uglja figuriraju kao potencijalna lokacija za deponovanje pepela i šljake iz pljevaljske Termoelektrane. To bi praktično značilo da će deponija biti udaljena manje od kilometra vazdušne linije od centra grada.
Sada se najavljuje stvaranje ,,nacionalne” deponije opasnog otpada, ali zanimljivo je da „nacionalnih” deponija opasnog otpada nema u Prostornom Planu Crne Gore do 2020. godine.
Iako je prije 23 godine proglašena prvom ekološkom državom na planeti, Crna Gora se suočava sa raznim ekološkim problemima, a u nekim oblastima, kao što je upravljanje otpadom, stanje je katastrofalno. Ideja da Crna Gora bude ekološki uzor guši se u zagađenom vazduhu i smeću. Zajedno sa ljudima. I sa imidžom Crne Gore kao turističke zemlje prepoznatljive po divljoj ljepoti.
Skupi nemar
,,Sistemski pristup u rješavanju problema nekontrolisanog odlaganja otpada podrazumijeva kvalitetnu strategiju i širok front institucija koje bi morale da se aktivno uključe i efikasno rade, a to je ovdje još nerealna priča. Već duže radi se na novoj strategiji upravljanja otpadom, nacrtu državnog plana, izmjenama i dopunama zakona o upravljanju otpadom. Kao neko ko aktivno učestvuje u svemu tome moram reći da je proces konfuzno vođen, što svjedoči i današnji ‘zamrznuti’ status”, kaže Aleksandar Perović. Da bismo realno mogli pričati o količinama generisanog i prikupljenog otpada, naglašava Perović, moramo imati precizne podatke na osnovu kojih bi se utvrdio i analizirao i njegov sastav, a to u Crnoj Gori nemamo. Sada se koriste podaci koje dostavljaju javna komunalna preduzeća na osnovu njihovih iskustava, a tu treba imati u vidu da nijedna opština nije potpuno pokrivena komunalnim uslugama. ,,Ukoliko bi problematici otpada dali prioritet oni koji donose odluke na najvećem nivou, mislim da bi se stanje relativno brzo moglo značajno unaprijediti. Takvu procjenu zasnivam na činjenici da smo mali sistem i da su količine otpada koje generišemo mnogo manje nego tamo gdje su razvijenije ekonomije”, ocjenjuje Perović. Sigurno je: nemar nadležnih institucija i ignorisanje problema u oblasti upravljanja otpadom skupo će nas koštati. To se danas odražava i kroz ekonomske i kroz ekološke parametre.
Švedski recept
Švedska je uvijek bila korak ispred svojih susjeda kad je riječ o smanjenju štetnog uticaja na okolinu. Kako bi proizvela energiju, Švedska pomoću spalionica pretvara smeće u energiju, koju koristi cijela država. Time se Šveđani rješavaju smeća prije nego što se nakupi i proizvode električnu energiju bez iskorištavanja fosilnih goriva. Švedska je počela i da uvozi smeće iz susjedne Norveške. Dosad je uvezeno 881.000 tona. Ovaj recept koji koristi Švedska ne može se tako lako kopirati i drugdje. Pogotovo ne na geografski neprikladnom području gdje nakon dana spaljivanja smeća nastane još veća hrpa otpada.
Veseljko KOPRIVICA
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice