Tek krajem januara ove godine crnogorski premijer Milo Đukanović je shvatio da je nakon punih 18 godina, odnosno posjete Stejt dipartmentu i Pentagonu u jesen 1995. godine zajedno sa Svetozarom Marovićem, završeno njegovo plodno razdoblje u odnosima sa SAD. Zato je prije dva mjeseca sedmostruki predsjednik Vlade morao baciti posljednji adut koji ima u rukama da bi očuvao svoju poziciju – članstvo Crne Gore u NATO-u. Analitičar geopolitike, general Blagoje Grahovac je ovu situaciju opisao ovako: ,,Prva faza reforme bezbjednosnih sistema treba da bude privođenje pravdi grešnika koji štite sve ono što ne valja. Ukoliko se to ne desi, onda će biti privedeni pravdi oni koji nijesu iskazali političku volju za reformom, a oni se nalaze u vrhu vlasti”.
Prethodnih desetak godina Đukanović je vješto ubjeđivao američke i evropske zvaničnike da je jedino on garant da će ova država biti u dogledno vrijeme dio te vojno-političke alijanse, dok je Crna Gora istovremeno postajala ,,ruska gubernija na Jadranu”.
Kada se napokon u Vašingtonu razumjelo da ta geopolitička klackalica savršeno odgovara samo Đukanoviću i njegovim saradnicima, a u susret izazovima stabilnosti u Istočnoj Evropi, crnogorski premijer je morao prelomiti. Njegova stranka i koalicioni partneri krenuli su, navrat-nanos, u kampanju za NATO na terenu u nadi da će za to biti pohvaljeni početkom aprila od potpredsjednika Džozefa Bajdena u Vašingtonu, kao i da će na predstojećem samitu u Velsu Crna Gora dobiti ,,zeleno svjetlo” za prijem u tu asocijaciju. Đukanović očekuje podršku SAD da još neko vrijeme ostane na čelnoj funkciji u ovoj zemlji, iako su Vašingtonu, već neko vrijeme, politički mnogo bliži predsjednik Skupštine i Socijaldemokratske partije Ranko Krivokapić i čelnici Pozitivne Crne Gore.
Najnoviji zahtjevi američke administracije, posebno insistiranje da se procesuira korupcija u ,,aferi Telekom” pokazuju da SAD neće svom dugogodišnjem savezniku više ništa gledati kroz prste, baš kao što je jasno da se ni Rusi neće tako lako odreći stečenih pozicija u Crnoj Gori. Zato Đukanović ulazi u kritičnu fazu svoje dvoipodecenijske vladavine, a njegove akcije nakon ubjedljive pobjede na parlamentarnim izborima Srpske napredne stranke Aleksandra Vučića izgledaju dobre još samo u Beogradu.
Izvjesno je, takođe, da će uprkos učešću u akciji privođenja narkobosa Darka Šarića i otvaranja istrage protiv čelnika budvanske opštine, pritisak na Podgoricu rasti i iz Brisela. I to za Crnu Goru na najosjetljivijem polju – borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije. Iako Delegacija EU u našoj zemlji uvijek pozdravi neku konkretnu akciju hapšenja ili podizanja optužnice protiv visokorangiranih zvaničnika, nikada istovremeno ne propusti da navede da Brisel insistira na pravosnažnim presudama kao jasnom dokazu da postoji politička volja da se prihvata evropska pravna stečevina.
,,Primijećeno je da Crna Gora kasni u implementaciji nekih akcionih planova”, kaže šef jedinice za našu državu u Generalnom direktoratu za proširenje Dirk Lange. On ima veliko iskustvo sa zemljama kao što je Crna Gora, pošto je bio ključni čovjek Brisela koji je nadgledao i usmjeravao poteze Hrvatske prije nego što je postala članica EU. U tom periodu došlo je, pored ostalog, i do podizanja optužnice i hapšenja bivšeg premijera te zemlje Iva Sanadera, koji je potom osuđen za korupciju.
Nakon ulaska Hrvatske nastala je stanka u prijemu novih članica. Mnogi analitičari tvrde da je od izbijanja finansijske i dužničke krize pitanje budućeg proširenja gurnuto u pozadinu agende EU. Ali, birokrate u Briselu ostavljaju utisak da je politika proširenja napredovala, pa su zahtjevi prema balkanskim zemljama kandidatima sve složeniji. Uključujući naravno i Crnu Goru, čija se vlast svojim građanima ranije mogla pohvaliti gotovo jedino napretkom u evropskim integracijama. Evropski zvaničnici voljeli su da govore o našoj zemlji kao ,,lideru pridruživanja” na njezinom jugoistoku. Već neko vrijeme ta fraza se samo stidljivo može čuti iz usta odomaćenih evroparlamentaraca, uglavnom od Jelka Kacina iz Slovenije.
Konstatujući da se posljednji Izvještaj o napretku EK mnogo više bavio konkretnim problemima, predsjednik Odbora za evropske integracije crnogorskog parlamenta Slaven Radunović kaže da je vrijeme građenja ,,Potemkinovih sela” za nama. ,,Siguran sam da EK više neće tolerisati blefiranje i slatkorječivost Vlade Crne Gore”, smatra on.
Za politiku proširenja vrijede dvije pretpostavke. Jedna je da prijem novih država bude ključni instrument sigurnosti i stabilnosti u čitavoj Evropi, a druga je da se time ojača privredni rast i blagostanje Unije. Kako Crna Gora za sada ne ispunjava nijednu od te dvije pretpostavke (prvu su, po procjenama Brisela i Vašingtona, ispunjavale Rumunija i Bugarska i zato su bile primljene u EU 2007. godine), moraće da se dobro namuči da dokaže politički i privredni bonitet. No, njezin kredibilitet je u sjedištu Unije sve manji, jer nastoji da investicije osigura pretežno iz azijskih zemalja koje ne interesuju reforme i demokratizacija Crne Gore. Činjenica je takođe da finansijska podrška Unije za zemlje Balkana nije više tako visoka, kao i da su zapadne banke i kompanije povukle dio svog kapitala iz ovog regiona, ali je još važnije da je EU nezamjenljiv katalizator i akcelerator reformi u ovim državama.
Mustafa CANKA
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice