Građanska inicijativa Bokobran, nakon pet mjeseci, uspjela je da se izbori da praistorijski arheološki lokalitet Gradina Straišće na rtu Ograda u uvali Mirišta na Luštici, bude stavljen pod režim prethodne zaštite Uprave za zaštitu kulturnih dobara. Na taj je način postignuto da barem u narednih godinu dana, kako navode iz organizacije Bokobran, praistorijska gradina neće biti uništena zbog građevinskog nasilja.
Iz Bokobrana tvrde da su Luštica i Grbalj ugroženi sa svih strana, pa stoga ukazuju na neophodnost zaštite još nekoliko konkretnih arheoloških lokaliteta.
Stručnjaci različitih profila, okupljeni u inicijativi Bokobran, tvrde da je Arheološka karta Crne Gore(AKCG), odnosno njen dio koji se odnosi na Boku, jako loše urađena.
,,Na tragu sumarnih rezultata nekoliko studija distribucije arheoloških lokaliteta na području Boke Kotorske i njenog bližeg zaleđa projekat Arheološka karta Crne Gore imao je za cilj da upotpuni naše znanje o prirodi i prostornoj distribuciji arheoloških lokaliteta”, kaže “, kaže za Monitor arheolog konzervator Miloš Petričević. ,,Na žalost, ovaj pokušaj nije dao željene rezultate. Neuspjela informatička integracija i usklađivanje podataka prethodnih istraživanja, izostanak jasne istraživačke strategije u potpunosti je iznevjerio očekivanja naučne javnosti. Danas, nakon pune decenije rada, zvanična evidencija arheoloških lokaliteta na državnom nivou za područje Boke Kotorske ostala je nepromijenjena”, objašnjava on, uz konstataciju da je tužno da jedini objektivni presjek hronologije i klasifikacije arheoloških lokaliteta na području Boke Kotorske „Sistematsko arheološko rekognosciranje teritorije SR Crne Gore”, datira iz osamdesetih godina prošlog vijeka.
,,Nemamo što da krijemo, ta studija je preciznija i bolje urađena nego AKCG”, kaže Petričević. On je još 5. juna Upravi za zaštitu kulturnih dobara poslao prijavu o uništavanju lokaliteta Straišće. Novi zahtjev Upravi je proslijeđen dvadesetak dana kasnije iz Inicijative Bokobran, iza koje stoje osim Petričevića, Antonela Rajčević-Stjepčević, Marta Pasković Kočović i Miljan Vujošević.
Gradina Straišće evidentirana je u austrougarskim katastarskim mapama poluostrva Luštica još u 19. vijeku. Ona danas ne uživa status kulturnog dobra, a aktuelna Državna studija lokacije (DSL) Sektor 34 (Arza-Mirišta-Žanjic) upravo na gradini predviđa izgradnju hotela visoke kategorije, a na prostoru koji bi trebalo da bude zaštićena okolina lokaliteta, već su izgrađene dvije od devet planiranih vila.
,,Postavlja se pitanje kakva studija kulturnog nasljeđa stoji iza izrade DSL Sektor 34, koji potpisuje Republički zavod za urbanizam i projektovanje AD Podgorica? Kada pročitate da se u tom dokumentu kao Zona B definiše rt Ograda Straišće, na uvrštenim aeroprikazima jasno vidite sferni objekat baš tu gdje stoji toponim Straišće. Neshvatljivo je da se obrađivač plana nije zapitao što predstavlja objekat vidljiv iz aviona, a na prostoru koji je po katastarskoj evidenciji u državnom vlasništvu. DSL Sektor 34 planira hote na samom korpusu gradine, koja je ucrtana još 1838. godine, a bedem evidentiran u trećem premjeru Habzburške monarhije u periodu 1869-1887″, objašnjava Rajčević Stjepčević. Ona podsjeća da je isti dokument, koji je za potrebe Ministarstva održivog razvoja i turizma naručilo Ministarstvo za ekonomski razvoj, na Mamuli predvidio izgradnju ekskluzivnog hotela, kazina, heliodroma i marine. ,,O kakvom mi razvoju govorimo, brišući i skrnaveći objekte kulturnog nasljeđa?”, pita se aktiviskinja Bokobrana. Iz te organizacije ukazuju da najveća opasnost gradini Straišće prijeti od realizacije projekta koji je planiran kroz Državnu studiju lokacije Sektor 34, koju potpisuje Ministarstvo održivog razvoja i turizma, kojim je predviđeno da upravo na korpusu bronzanodopske gradine bude izgrađen hotel, a u prostoru bafer zone lokaliteta već su nikle dvije od ukupno devet planiranih vila, gabaritima značajno izvan granica koje definiše ovaj plan.
,,Do gradine se dolazi tamponiranim putem od plaže Mirišta, koji nastavlja ka samom vrhu brežuljka Ograda. Put pravi gotovo cijeli krug oko samog bedema gradine i na taj način devastira prirodnu morfologiju lokaliteta i njegov vizuelni identitet. Ono što lokalitet čini jedinstevnim i za nauku izuzetno važnim upravo je njegov položaj na veoma maloj nadmorskoj visini. Ime gradine ukazuje na višeslojnost arheološkog lokaliteta i navodi na zaključak da je ova u prošlosti izuzetno važna strateška lokacija korištena u osmatračko-odbrambene svrhe i tokom srednjeg vijeka”, objašnjava dalje Petričević, dodajući da je aerosnimanjem lokaliteta ustanovio da se u okviru bedema gradine nalaze najmanje četiri objekta, od kojih je jedan najvjerovatnije spekula iz rimskog perioda. Iako DSL predviđa da „treba voditi računa i ograničiti izgradnju objekata i infrastrukture koji mogu ugroziti visoku vrijednost prirodnog i kulturnog pejzaža”, iz Bokobrana navode da u bafer zoni gradine Straišče danas imamo betonski kazamat koji je devastirao stjenovitu obalu do samog mora.
,,Dakle, pored sedam planom predviđenih vila, danas u bafer zoni gradine imamo i dva betonska kazamata, od kojih je jedan građevina Marka Pitmana, koja devastira prostor stjenovite obale sve do samog mora. Da li da se bojimo da će novim Zakonom o planiranju i izgradnji ovaj objekat biti legalizovan, ili da se nadamo da će, u cilju sanacije arheološkog lokaliteta, biti srušen?”, kaže za Monitor Rajčević-Stjepčević.
Zanimljivo je napomenuti da je gradina Straišće evidentirana i u okviru studije graditeljskog nasljeđa za potrebe Plana posebne namjene za obalno područje, sa čijom izradom Ministarstvo održivog razvoja i turizma kasni nekoliko godina.
,,Čudno je kako je isti organ donio DSL Sektor 34, kojim se planira potpuna devastacija rta Ograda, ako je gradina Straišće ucrtana još u 19. vijeku, a bedem evidentiran u trećem premjeru Habzburške monarhije (1869-1887) koji se odnosi na Boku Kotorsku KO Radovanići”, kažu u Bokobranu.
Inicijativa Bokobran Upravi za zaštitu kulturnih dobara podnijela je i prijavu o uništenju praistorijskog tumula Gomilar, Radovanići, Luštica, Herceg Novi; prijavu o ugrožavanju praistorijske gradine na lokaciji Kovačeva gomila, KO Gošići, Tivat (zahvat projekta Luštica Bay); prijavu o uništenju praistorijske nekropole pod tumulima, Krimovice, Donji Grbalj, Kotor.
Nebojša MANDIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
SVIJET3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice