Nakon što su besplatne udžbenike počele da dijele opozicione opštine, DPS je i sam počeo da primjenjuje tu praksu. Država koja bi trebalo da taj vid ,,trgovine” izbije iz partijskih ruku, tvrdi da nema para da ispuni ustavnu odredbu o besplatnom školovanju
Prema najavama, prodaja udžbenika za predstojeću školsku godinu počinje 26. avgusta. Cijene će biti oko tri eura niže u odnosu na prethodnu godinu. Prosječna cijena kompleta udžbenika za osnovnu školu za prošlu školsku godinu bila je 68,12 eura, za gimnazije 83,55, za srednje stručne škole nema preciznih podataka, okvirno se kreću oko 100 eura.
Ako imate namjeru da kupite ili posudite stare udžbenike, imajte na umu da reforma obrazovanja neprestano teče, pa su ove godine novina – radna sveska iz istorije za sedmi razred, udžbenik i radna sveska iz biologije za sedmi, osmi i deveti razred, kao i udžbenik i zbirka zadataka iz fizike za prvi razred gimnazije.
U državi, već godinama, kao razmišljaju da olakšaju roditeljima, ponajviše time da udžbenici budu besplatni, ali nema se. A i to očigledno nije razvojni projekat. Prije par godina u Ministarstvu prosvjete su izračunali da bi za besplatne udžbenike trebalo godišnje izdvojiti oko pet miliona eura. Previše za krhki budžet.
Postoje, uostalom, i važnije stvari od obrazovanja i standarda učenika I njihovih porodica. Preko pet miliona se svake godine da iz budžeta za finansiranje političkih partija, preko devet miliona košta gorivo za 3,7 hiljada službenih automobila, za zakup objekata koje koristi državna administracija 8,7 miliona, za administrativni materijal 6,7 miliona, službena putovanja odnesu pet miliona… Prioriteti.
Roditelji koji školuju djecu u zemlji u čijem Ustavu piše da je osnovno obrazovanje besplatno, dobro znaju da su od udžbenika skuplji – školska torba, patike, jakna… I da često, a kako drugačije nego na rate, na opremanje đaka u školu ode cijela plata.
Znaju to i političari, pa su zarad političkih poena znali da zađu i na teren obrazovanja. Prvi je počeo DPS – u toku predizborne kampanje 2012. otkriveno je da su aktivisti vladajuće partije u Golubovcima u svrhu obezbjeđivanja glasova dijelili Zećanima ,,školske udžbenike, suhomesnate proizvode i osvježivače za kupatila”. Opozicija je tvrdila da se udžbenici dijele isključivo po političkoj pripadnosti. Po kom kriterijumu su se dijelili osvježivači, do danas, nije utvrđeno.
Opoziciona vlast u Beranama pokazala je da raspodjela besplatnih udžbenika nije nemoguća. U ovoj opštini su 2014. prvi put podijelili besplatne udžbenike i školski pribor svim đacima prvacima, ubrzo su otišli i korak dalje pa već par godina besplatne udžbeničke komplete dobijaju đaci svih razreda osnovnih škola u Beranama. Primjer Berana slijede, takođe opozicione, opštine Budva i Plužine. Priključile su se i one u kojima je na vlasti DPS: Tivat, Bar, Mojkovac, Podgorica, Nikšić, Danilovgrad, Bijelo Polje, Cetinje. Uglavnom dijele udžbenike prvacima, a u Tivtu, na primjer, podijeliće besplatne udžbenike za učenike prva tri razreda osnovne škole.
Pljevlja su jedna od rijetkih opština u kojoj ova praksa nikada nije zaživjela. I pored toga što u Pljevljima đaci uče u specifičnim uslovima – Institut za javno zdravlje svake zime preporučuje učenicima da ne izlaze iz učionica zbog zagađenja. Nedavno je izvršni direktor NVO Breznica Milorad Mitrović pozvao predsjednika Opštine Pljevlja Igora Golubovića da obezbijedi besplatne udžbenike pljevaljskim osnovcima.
Donedavni predsjednik Opštine Mirko Đačić ovako je obrazlagao svoje oštro protivljenje besplatnoj podjeli udžbenika: ,,Lično smatram da nije moralno donijeti odluku da se kupuju udžbenici učenicima prvog razreda. Pazite koliko ja rizikujem politički jer ja smatram da to nije moralno. Koji je to kriterijum da izdvajate u jednoj po jednoj opštini, a čini mi se da su to uradile neke opozicione opštine da se kupuju knjige učenicima prvog razreda. Po meni je to najbrutalnija politička kampanja”.
Tom političkom nemoralu dugo su se opirali i u cetinjskoj DPS vlasti. Kada je krajem prošle godine opštinski odbornik Danilo Mrvaljević predložio da se, kad već Prijestonica nema para za besplatne udžbenike, odbornici i ostali lokalni funkcioneri odreknu dijela zarada u tu svrhu, iz DPS-SD vlasti su se branili ćutanjem. Na istom zasjedanju se čulo da je Prijestonica bacila 1,4 milion eura za propali projekat MACCOC, te da joj još prijeti i tužba Marine Abramović.
Ove godine Cetinje će obezbijediti besplatne udžbenike za učenike prva tri razreda gradskih osnovnih škola, dok će đaci seoskih škola dobiti besplatne udžbenike za svih devet razreda.
Da nije sve u parama, nego da ima nešto i u inatu, govori primjer Kotora. Opoziciona vlast u Kotoru je prošle godine đacima prvacima obezbjedila 278 udžbeničkih kompleta, i za to platila 12.000 eura. Novi gradonačelnik Kotora Željo Aprcović, pokrenuo je inicijativu da ova Opština obezbijedi besplatne udžbenike za sve učenike prvih pet razreda osnovne škole. Hvale vrijedan zaokret, budući da je isti Aprcović bio dio DPS mašinerije, koja je na sjednici Skupštine jula 2013. odbila da podrži amandman koji je podnio SNP, da svi učenici osnovnih škola, od prvog do devetog razreda imaju besplatne udžbenike.
Gradonačelnikovu transformaciju odmah je podržala i njegova partija, pa je u dirljivom saopštenju istakla: ,,Naši đaci su naša najveća nada i mi želimo da im obezbijedimo uslove za njihovu bolju budućnost”.
O tome kako nam je budućnost sve tanja govore podaci: Opština Kolašin obezbijedila je 59 kompleta knjiga za 59 prvaka (ni dva odjeljenja) u gradskoj Osnovnoj školi ,,Risto Manojlović”, kao i za četiri škole na seoskom području; Opština Plužine dijeli besplatne knjige za 166 osnovaca, a za 22 prvaka i đačke torbe; Opština Žabljak obezbijediće komplete udžbenika za sve osnovce, njih 250; Opština Ulcinj darovaće udžbenicima 235 prvaka, za to će potrošiti 12.000 eura; Opština Bar 539 kompleta udžbenika za prvi razred…
,,Kupovina udžbenika je veliki udar na kućni budžet svakog septembra. To su naša djeca i mi smo se odlučili da ih imamo i naša je obaveze da se o njima staramo. Bilo bi dobro ugledati se na neke zemlje, ne samo iz okruženja nego i šire, razmisliti da se obezbijedi da udžbenici budu besplatni za sve đake u svim opštinama”, izjavila je Kristina Mihailović iz Udruženja Roditelji.
Iz Centra za građansko obrazovanje (CGO) godinama upozoravaju da je potrebno obezbijediti kontinuitet dodjele besplatnih udžbenika učenicima, nezavisno od izbornih godina. Oni su ove nedjelje predstavili analizu Zašto boli glava od đačkih udžbenika? U njoj se navodi da je Vlada za proteklih šest godina izdvojila minimalno 7,3 miliona eura za udžbenike(kompletna izrada udžbenika – štampanje, autorski honorari…). Po godinama: 2013 – million; 2014 – 1,4 miliona; 2015 – 1,1; 2016 – 1,3; 2017 – 1,2; 2018- million.
S druge strane, ,,roditelji i nekoliko opština koje plaćaju udžbenike, samo su za komplete za osnovnu školu za 2018/2019. platili 4,6 miliona eura (ovo je cifra do koje je došao tim CGO-a na osnovu prosječne cijene koštanja udžbenika), a što je značajno više, nego što su godišnji troškovi izrade i štampanja tih udžbenika”, navodi se u analizi CGO-a.
Ispada da su udžbenici visokoprofitabilan biznis.
Iz CGO preporučuju Ministarstvu prosvjete da napravi procjenu koliko je novca neophodno na nivou godine za obezbjeđenje besplatnih udžbenika za osnovnu školu, a da Vlada Crne Gore u saradnji sa opštinama obezbijedi besplatne udžbenike za sve osnovce: ,,Na taj način bi se ispoštovala ustavna odredba o obaveznom i besplatnom osnovnom školovanju, doprinijelo jednakom statusu među učenicima, ali bi to vodilo i racionalnijem pristupu Zavoda za školstvo, odnosno uticalo bi da se zastane sa izmjenama sadržaja udžbenika za svaku novu školsku godinu”.
Fino zvuči, al’ septembar je tu – roditelji će platiti, đaci i poslanici se vratiti u klupe. I krenuće opet političke i patriotske igre, usljed kojih se trošak za udžbenike, kad pristignu svi ostali računi, potisne i zaboravi.
Predrag NIKOLIĆ
Stav4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FELJTON3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
OKO NAS3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice