Samo dvadeset dana pred vanredne lokalne izbore odbornici Demokratske partije socijalista, na sjednici Skupštine opštine koja nema legitimitet zbog skraćenja mandata i odlaska pet odbornika iz Petnjice, usvojili su odluku o proglašenju takozvane Biznis zone Rudnik mrkog uglja. U prethodnim mandatima podijelili su ko zna koliko nerealizovanih obećanja, da im je preostalo još ovo.
Šta, u stvari, znači Biznis zona Rudnik mrkog uglja i kakva se prevara krije iza toga? Evo kako je odluka obrazložena na sjednici Skupštine opštine.
„Strateškim planom razvoja opštine Berane za period 2012-2017. jedan od prioriteta je i ubrzani ekonomski razvoj kroz unapređenje poslovnog ambijenta, čime će se stvoriti pozitivna klima za privlačenje direktnih investicija. Vlada Crne Gore na sjednici od 29.12.2011.godine usvojila je Program podsticaja razvoja biznisa u Crnoj Gori s planom realizacije biznis zona Berane i Kolašin. Na istoj sjednici donešeni su i zaključci Vlade uz preporuku lokalnim samoupravama da utvrde paket povoljnosti za ulaganja u biznis zone u dijelu korišćenja, iznosa komunalnih naknada i drugih predviđenih dažbina. Ovim aktivnostima želi se podstaći razvoj preduzetništva na infrastrukturno opremljenom zemljištu, povećati zaposlenost kao i aktivirati kapital domaćih i inostranih investitora koji bi prepoznali interes, a istovremeno aktivirati proizvodne kapacitete koji su trenutno van funkcije”. Tačka.
Idila i blagostanje čekaju nas u Beranama, samo da se DPS-u da još četiri godine mandata. Koliko još ima onih koji će povjerovati u tu virtulenu sliku stvarnosti u ovom uništenom i opljačkanom gradu?
Usred Černobila, kako Beranci zovu groblje fabrika na Rudešu, pred parlamentarne izbore prije dvije godine bivši premijer Igor Lukšić zvanično je već otvorio jednu biznis zonu pod nazivom Rudeš. Od tada na tom prostoru otvorena je samo fabrika armaturnih mreža – koja ne radi. Bez zazora, Lukšić je takvu izjavu o „biznis zoni” dao na mjestu s kojeg se odlično vide svi spomenici tranzicije u ovom gradu, čemu je dao i lični doprinos.
Samo dvjesta metara odatle je fabrika papira Beranka, koja se tako još zove samo u registru Centralne depozitarne agencije, jer je iz nje odnešeno sve što je bilo vrijedno. To je ona fabrika koja je Lukšiću, dok je bio ministar finansija, dugovala četiristo hiljada eura. Ona fabrika kojoj je Lukšić kasnije u svojstvu premijera, nakon privatizacije, otpisao pola duga u cilju pokretanja proizvodnje, dok je drugu polovinu, dvjesta hiljada dakle, trebalo vratiti.
Niti je pokrenuta proizvodnja, niti su pare Vladi vraćene. Poklonjene su beogradskom biznismenu pljevaljskog porijekla Radoju Gomilanoviću. Malo li je pola miliona? O kakvom se interesu radilo da neko nekom to oprosti?
Riječ je o onoj fabrici, jedinoj u Crnoj Gori, koja je svojevremeno otišla u otpad po odluci rukovodstva AB revolucije, iako je samo u magacinima tog socijalističkog giganta bilo opreme i rezervnih djelova u vrijednosti koja bi se danas mogla izraziti sa makar deset miliona eura.
Beranska fabrika celuloze i papira, koja je svojevremeno zapošljavala preko dvije hiljade radnika, pravljena je početkom šezdesetih godina prošlog vijeka a zatvorena je 1989. Po preporuci komisije na čijem je čelu bio tadašnji predsjednik Skupštine Crne Gore Risto Vukčević. Neznaveni radnici su s pjesmom otišli na biro rada s kojeg se nikada nijesu vratili u fabričke hale. Poslije je vaskrsla kroz blok za proizvodnju papira, radila nekoliko godina, i udbaški organizovanim mitinzima ponovo otišla u stečaj. Zatim sumnjivo i brže-bolje privatizovana, završila je ovako kako je završila ovih dana. Pljačkom i odnošenjem iz Crne Gore posljednjih i najvrednijih djelova i opreme.
Odatle je vrlo dobar pogled na fabriku opekarskih proizvoda, ciglanu, takođe jedinu u Crnoj Gori, najstariji industrijski objekat u Beranama. Problem je samo što se ta fabrika više ne vidi, jer je srušena do temelja, a nedavno je prodato i zemljište na kojem se nalazila. Gradonačelnik Berana Vuka Golubović tvrdio je svojevremeno da se zemljištu gdje se nekada nalazila ciglana, ne može mijenjati namjena, bez obzira na licitacije i prodaju, ali za to više niko ne haje.
Nedaleko od ciglane, u krugu bivše fabrike za protektiranje guma Gumig, takođe u Biznis zoni Rudeš – pasu goveda. Stvari su jasnije ako se zna da je ovu fabriku, odnosno zgradu i zemljište, kupila rožajska mesarska industrija Gradina. Sva oprema i mašine i iz ove fabrike odnesene su u nepoznatom pravcu. Gumig je 2003. na berzi kupio slovenački berzanski mešetar Damjan Hosta, koji je radnicima obećao brda i doline. Kako je fabrika završila, govore goveda u fabričkom krugu.
Uništen je i najpoznatiji privredni brend ne samo u Beranama, već i na čitavom sjeveru Crne Gore, industrija kože i kožne galanterije Polimka. Ova fabrika izgrađena je pedesetih godina prošlog vijeka. Običan radnik u toj kompaniji imao je u njeno zlatno doba veću platu i od ljekara. Bila je to potpuno rentabilna kompanija, za razliku od mnogih drugih socijalističkih giganata. Gigant jeste i bila sa skoro osamsto zaposlenih.
Poslije zapadanja u krizu i nekoliko bezuspješnih pokušaja i višegodišnjeg traženja odgovarajućeg partnera, Polimka je u drugoj polovini 2008. godine prodata podgoričkom preduzeću KIPS, koje je u njenim halama napravilo stovarište i prodavnicu. Do danas se ne zna ni gdje su završile vrijedne kožarske mašine, koje su prema riječima radnika bile remontovane, konzervirane i spremne da ponovo počnu da rade. Njihova vrijednost se procjenjivala na više miliona eura.
Rudari beranskog rudnika polovinom prošle godine štrajkovali su u jami dok nijesu izdejstvovali zaostale zarade. Tada su bili u centru medijske pažnje, a svi koji su ih tokom štrajka obilazili obećavali su da će pokrenuti pitanje odgovornosti za ovu privatizaciju koja nije dala rezultate. Od svega, međutim, do sada nije bilo ništa, i oni se ponovo nalaze u bezizlaznoj situaciji.
Danas je sasvim jasno da je Rudnik mrkog uglja u Beranama bio veš mašina za pranje para grčkog milijardera Viktora Restisa. Onda se iz nekih razloga pokvario filter na toj mašini, i Grci više nemaju interes da je drže u svom vlasništvu. Nevolja je u tome što privatizacija nije zvanično raskinuta, i što se sva imovina, pa i zemljište još vodi na grčku firmu Balkan enerdži.
Gradom ovih dana kruže leci s fotografijama uništenih privrednih fabrika u Beranama. Na poleđini je izvedena računica, koja i ako ne potpuna, govori da je u gradu na Limu nekada, bez fabrike celuloze i papira i njenih dvije hiljade zaposlenih, u privredi radilo još skoro dvije i po hiljade radnika. Procijenjeni kapital tih firmi 1995. godine bio je 135 miliona eura. Opet bez fabrike celuloze i papira, koja je nešto ranije zatvorena.
Onda su tajkuni sve pojeli kao skakavci. Odbornici Demokratske partije socijalista u beskrupuloznom pokušaju da zadrže lokalnu vlast ipak proglašavaju Biznis zonu Rudnik mrkog uglja. Privlačenje inostranog kapitala. Razvoj preduzetništva. Ubrzani ekonomski razvoj. Povećanje zaposlenosti. Samo da prođu izbori.
Tufik SOFTIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice