Vunovlačaru Vesković, koja odolijeva vremenu i modnim trendovima, daleke 1934. godine u Berane je dopremio Rade Vesković. Danas je, s vremena na vrijeme, pokrene njegov sin Milorad-Miško Vesković (71), koji je, kako kaže, u ovom poslu od svoje sedme godine.
„Pomagao sam ocu, i to onda kada se radilo u tri smjene bez prekida. Morali smo da radimo svi iz porodice da bi udovoljili mušterijama. Danas, ja sam radim, održavam i pazim vunovlačaru”, – priča Miško.
On se nada da će i njega jednog dana imati ko da zamijeni, tek toliko da vunovlačara opstane.
„Kada ja više ne budem mogao, imam jednog unuka koji baš i ne obožava školu pa, ako bude htio, eto mu posla”, – kaže Miško kroz smijeh.
Vunovlačara Vesković u Beranama tako prede već više od osam decenija bez prekida.
Prema Miškovim riječima, mašine u ovoj nadaleko poznatoj zanatskoj radnji startovale su početkom prošlog vijeka. Koliko su prije toga radile, nije poznato.
„Donešena je iz Mađarske, najprije u Osijek. Poslije toga je do Peći dopremljena vozom. A onda je nekoliko ljudi iz Berana, krenulo prema Peći s velikim zapregama, saonicama, koje su vukli konji i volovi, i preko Čakora po velikom snijegu, mašinu su dopremili u Berane”, – kaže Miško.
Tako je vunovlačara iz Mađarske poslije izvjesnog vremena isntalirana na vodenici koju je pokretao potok koji prolazi pored kuće Veskovića u Beranama.
„Transmisijom, odnosno velikim kaišem, korištena je energija koja je stvarana tako što je voda pokretala kolo vodenice, a potom je „prenošena” gore na sprat gdje je pokretala mašinu vunovlačare. Tako se radilo sve dok nije došla struja”, – priča Miško, prisjećajući se početaka.
A u to vrijeme ovaj značajni industrijski pogon radio je u tri smjene sa po tri radnika.
„Radilo se neprekidno da ljudi ne bi čekali, mada, dešavalo se da čekaju i po petnaest dana da bi im vuna bila prerađena”, – kaže Miško.
On se sjeća i da je vuna za preradu s raznih strana dotjerivana na takozvane tovare, i da se po nekada cijeli dan radilo samo za jednog vlasnika.
„Počev od Žabljaka, pa do Pljevalja, a onda od Nikšića do Morače, i dovde. Bilo je vune, koliko ti duša hoće. Poneko dovozio vunu i iz Podgorice”, – kaže Miško.
On priča kako ga je upravo ovih dana čovjek iz Kotora telefonom kumio i molio da mu preradi pet kilograma vune da bi je stavio u jastuke.
„Ne može čovjek da zaspi bez vunenog jastuka. Vuna je izuzetno zdrava. Uvijek na sebi moramo imati dio vunene odjeće”, – savjetuje ovaj stari vunovlačar.
On priča i kako je njegov prijatelj iz Beograda, čija su djeca su imala probleme s uhom i grlom, muku mučio da dođe do jednog poznatog ljekara.
„Kada je konačno ljekara pregledao djecu, preporučio im je da sintetičke jastuke zamijene vunenim. Od tada, njihovi problemi su nestali kao rukom odneseni”, – kaže Vesković.
Vunovlačar Milorad Vesković pokušava i na drugim primjerima da ukaže na vrijednost i ljekovitost vune i vunene odjeće.
„Vidite, gorštaci kose na četrdeset stepeni celzijusa, odjeveni u vunenu odjeću. Znoje li se? Naravno da ne. Volio bih da mi neko to naučno objasni”, – kaže Miško.
On smatra da upravo nedostatak vune u odjevnim predmetima savremenog doba pogoduje tome da ljudi sve više obolijevaju od raznih bolesti.
„Vuna je zakon. Ima svojstva koja čuvaju kožu, bubrege, koštani sistem, prostatu”, – dodaje Miško.
Vunovlačara Vesković radi i za pozorišta. Tako je za predstavu Crnogorskog narodnog pozorišta, u kojoj glumi Petar Božović, Miško izradio dušek od čak petnaest kilograma vune.
On priča kako je za te potrebe jedva pronašao vunu, koju takođe isporučuje pozorištu Duško Radović iz Beograda, gdje od nje prave lutke.
„Dobio sam od njih nekoliko zahvalnica”, – ponosan je Miško na saradnju sa umjetnicima.
Dok u mašinu stavlja vunu stalne mušterije iz rožajskog mjesnog centra Bogaje, on kaže kako je, na žalost, vune sve manje.
„Prema mojoj procjeni, svake godine se donese na preradu sedamdeset odsto manje u odnosu na prethodnu godinu. Manje je i ovaca, ali, i ono vune što se može preraditi i iskoristiti, ljudi, vjerovali ili ne, bacaju”, – priča Miško.
On kaže da se dešava da ljudi donesu vunu i ne dođu po nju po dvije, tri godine. Pokazuje na nekoliko džakova vune obilježenih imenom vlasnika, uz uredno zapisanu težinu.
Pa ipak, iz vunovlačare Vesković najavljuju da će do kraja ove godine početi s proizvodnjom naslona za stolice od vune.
„Ljudi sjede po sedam-osam sati u plastičnim i ko zna kakvim stolicama. Nije ni čudo da se razbolijevaju. Taj posao sam planirao da započenem sa jednim rođakom. Otkupljivaćemo vunu sa svih strana”, – priča Miško.
Mašine Veskovića, kupljene u Mađarskoj prije skoro devedeset godina, funkcionišu kao sat. Uvijek podmazane i uredne prije stavljanja u pogon.
„Moraju se tako održavati, jer iz njih izlazi vuna meka i topla, kao najtoplija duša ljudska”, – kaže Miško s poetskim osjećajem za posao koji radi. Zatim s drvenog valjka skida urolovanu vunu i pažljivo smješta nazad u džak u kojem je donesena u pramenovima postriženim s ovaca. Iako je stada sve manje, ovaj najstariji industrijski pogon na sjeveru Crne Gore još uvijek odolijeva vremenu i modernim tehnologijama.
Tufik SOFTIĆ
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice