Sa dna ljestvice razvijenosti, gdje se nezasluženo našlo kroz proces tajkunske tranzicije i uništavanja velikih industijskih potencijala, Berane je ovog proljeća dospjelo među gradove u kojima se realizuju projekti iz fondova Evropske unije. Zahvaljujući prije svega projektu izgradnje kolektora, a zatim stambenog naselja za izbjeglice, za ovaj grad s pravom kažu da je trenutno najveće evropsko gradilište u Crnoj Gori.
Ta dva važna projekta teška su ukupno oko dvadeset miliona eura. Prvi blizu petnaest i drugi četiri.
Predsjednik opštine Berane Dragoslav Šćekić ističe kako je to pokazatelj da je aktuelna lokalna vlast u Beranama stekla povjerenje kod evropskih donatora i podsjetio da su u vrijeme vladavine DPS u Beranama neke strane donacije zlupotrijebljene i sredstva nenamjenski potrošena.
On dodaje da „postoje otpori realzaciji projekata Evropske unije, čak i od onih kojima su usta puna Evrope”.
„Nedavno su odbornici DPS u lokalnom parlamentu glasali protiv usvajanja Detaljnog urbanističkog plana, kojim je predviđena i izgradnja zoo-vrta, takođe iz sredstava EU. Treba li podsjetiti kako su njihovi funkcioneri dok su bili na vlasti u gradu nezakonito raspolagali sredstvima EU prilikom gradnje Vatrogasnog doma, i onda smo mi to morali da peglamo”, kaže Šćekić.
Evropski fondovi, uz učešće Opštine i Vlade Crne Gore, obezbijedili su, naime, oko petanest miliona eura za izgradnju kolektora na teritoriji grada i prigradskih naselja, koji će obuhvatiti kanalizacionu mrežu u dužini od dvadeset i jednog kilometra.
Na području Berana do sada je je postojalo mnoštvo takozvanih kanala iz kojih se fekalije izlivaju direktno u rijeku Lim. To je višedecenijski problem s kojim se suočava lokalno stanovništvo.
„Blizu 75 odsto zagađenosti vodnih resursa dolazi iz kanalizacionog otpada. Adekvatno sakupljanje i tretman otpadnih voda jedan je od najskupljih aspekata zaštite životne sredine. Na kraju projekta, Berane će imati postrojenje otpadnih voda koje će koristiti oko dvadeset hiljada građana” izjavio je Andre Lis, šef sektora za saradnju u Delegaciji Evropske unije u Crnoj Gori, naglašavajući da je ovo najveća investicija u oblasti infrastrukture koji je EU do sada finansirala u Crnoj Gori.
U zvaničnim dokumetima je zapisano da se radi o investiciji vrijedanoj 13,2 miliona eura, od čega bespovratna sredstva Evropske unije iznose 8,3 miliona eura, dok ostatak sredstava izdvaja Crna Gora u vidu nacionalnog kofinansiranja. Rok za završetak radova na projektu izgradnje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda je 30, a za projekat izgradnje kanalizacione mreže 20 mjeseci. Povjerenje investitora da izvodi radove dobila je španska firma Aqualia.
Iz Ministarstva održivog razvoja i turizma ranije su potvrdili da izgradnja kolektora u Beranama predstavlja jedan od najznačajnijih infrastrukturnih projekata u oblasti zaštite životne sredine. Oni su podsjetili na aktivnosti koje su prethodile zatvaranju finansijske konstrukcije i za ovaj i za neke druge veoma važne projekte koji će se realizovati u više crnogorskih gradova.
„Najprije je od Evropske komisije dobijena akreditacija za decentralizovano upravljanje sredstvima opredijeljenim za regionalni razvoj, što znači prenos ovlašćenja na nacionalne institucije da mogu da sprovode cjelokupan proces. Nakon toga je potpisan prvi finansijski sporazum izneđu Vlade i Evropske komisije za operativni program, što je značilo početak implementacije pet značajnih infrastrukturnih projekata iz oblasti zaštite životne sredine i saobraćaja u iznosu od 22.235.679 eura IPA sredstava i četiri miliona eura nacionalne kontribucije”, saopšteno je iz Ministarstva.
Stanovnici Berana ne kriju zadovoljstvo, posebno u naseljima koja su bila na udaru otpadnih voda. Tako mještani naselja Talum na lijevoj obali Lima podsjećaju da se u neposrednoj blizini njihovih kuća godinama talože fekalije iz donjeg dijela grada koje dopiru preko otvorenih kanala, ugrožavajući zdravlje građana, što predstavlja višedecenijski problem.
„Cijeli taj prostor je pun miševa, žaba i gmizavaca. Zato smo svakodnevno strahovali za bezbjednost naše djece. Plašili smo zaraznih bolesti. Kada je počela izgradnja kolektora prosto smo odahnuli svjesni da će ovaj problem konačno biti prevaziđen”, pričaju mještani Taluma.
Na drugoj strani rijeke, preko puta Taluma, u naselju Rudeš, konačno je ovih dana položen kamen temeljac za izgradnju stambenih zgrada za izbjeglice koje nalaze utočište u ovom gradu. Evropa je odlučila da riješi još jedan gorući problem.
Izgradnja stambenih zgrada u naselju Rudeš u Beranama dio je regionalnog stambenog programa za zbrinjavanje izbjeglica koji se uz međunarodnu finansijsku podršku realizuje na prostorima ex Jugoslavije.
Projekat je vrijedan oko četiri miliona eura, od čega 3,5 miliona predstavlja stranu donaciju. Ovaj grad je, kako kaže njegov gradonačelnik, bio širokog srca kada se radilo o prihvatanju izbjeglica sa ratom zahvaćenih prostora bivše Jugoslavije. U jednom trenutku u Beranama je svaki četvrti stanovnik bio izbjeglica.
„Berane i na nivou regiona ima veliki procenat izbjeglica, iako se ne možemo pohvaliti ekonomskim pokazateljima i reći da su ovdje ostali zbog veće mogućnosti za zapošljavanje. Prije sam sklon tezi da su ostali ovdje, jer su u Beranama od početka prihvaćeni kao svoji, što i jesu. Zato danas više ne možemo govoriti o izbjegličkoj populaciji, jer su u proteklih četvrt vijeka napravljene neraskidive prijateljske, kumovske, bračne i druge veze. Zato o beranskim raseljenim licima i ne želim da govorim drugačije, nego kao o dragim sugrađanima”, izjavio je Šćekić.
Projekat izgradnje stambenih zgrada na Rudešu za izbjeglice i raseljenike trebalo bi da bude završen sljedeće godine u ovo vrijeme. Opština Berane je još prošle jeseni obezbijedila privremeni smještaj za porodice koje su stanovale u barakama na mjestu gdje će se izgraditi stanovi.
Ranije je najavljeno da će konkurs za buduće stanare stambenih jedinica u novim izbjegličkim zgradama biti objavljen polovinom ove godine. Za 94 nova stana moći će da konkurišu raseljena lica iz bivših jugoslovenskih republika sa regulisanim statusom u Crnoj Gori i prebivalištem u Beranama. Konačnu selekciju stanara izvršiće mješovita komisija sastavljena od predstavnika Ministarstva rada i socijalnog staranja, Opštine Berane, UNHCR i OEBS.
Nakon useljenja raseljenih lica u nove stambene jedinice, Opština Berane će dobiti novih 90 stambenih jedinica u sadašnjim izbjegličkim naseljima Rudeš jedan i Rudeš dva za smještaj domicilnog stanovništva u stanju socijalne i stambene potrebe.
U Beranama i dalje utočište nalazi blizu četiri hiljade izbjeglica, što je vise nego u svim drugim gradovima na sjeveru zajedno. To je deset odsto ukupnog stanovništva ove sjeverne opštine. Međunarodna zajednica je ranije u Beranama finansirala izgradnju tridesetak stanova za izbjeglice na brdu kod manastira Đurđevi stupovi, kao i još trideset kuća u naselju Riversajd.
Uz još nekoliko velikih prekograničnih projekata u koje je i Berane uključeno, ovaj grad je stekao reputaciju domaćinskog gazdovanja stranim donacijama. Kako je bilo do prije nekoliko godina i koliko miliona stranih ulaganja je „oprano” kroz nikada realizovane projekte koji su već zaboravljeni, znaju i ‘tice na grani.
Povjerenje međunarodnih finansijskih institucija nije bilo lako povratiti. Aktuelnim lokalnim vlastima u Beranama to je pošlo za rukom.
Tufik SOFTIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
SVIJET3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice