U Crnoj Gori već tri godine ne postoji sklonište za LGBTIQ osobe žrtve nasilja. Zbog toga članovi te zajednice koji su žrtve nasilja ili ih porodica ne prihvati, nerijetko završe na ulici. Država za sada ima samo kvalitetnu Strategiju, ali ne i precizan odgovor na pitanje kada bi mogao biti uspostavljen stabilan servis za pružanje utočišta
Jedino skloništa za LGBTIQ osobe žrtve nasilja u Crnoj Gori postojalo je od od 2011. do 2021. godine. Vodila ga je NVO LGBT Forum Progres i bilo je mjesto sigurnosti i podrške za više od 200 korisnika/ca iz Crne Gore i regiona. Pružalo je podršku i zaštitu žrtavama nasilja, ali i ugroženim ili odbačenim od neposrednog okruženja zbog svoje seksualne orijentacije ili rodnog identiteta. Zatvoreno je zbog finansijske neodrživosti, što je ostavilo ozbiljnu prazninu u sistemu podrške. Država za sada ima samo planove za rješavanje tog ozbiljnog izazova.
Kako za Monitor kaže Bojana Jokić, predsjednica Upravnog odbora LGBT Forum Progres, sklonište je nudilo, pored smještaja, “psiho-socijalnu podršku, pravnu pomoć i druge usluge žrtvama nasilja, koje su izgubile podršku okoline ili bile primorane da napuste svoje domove zbog seksualne orijentacije ili rodnog identiteta”.
“Gašenje skloništa dovelo je do toga da LGBTIQ osobe koje su žrtve nasilja ostanu bez adekvatne zaštite, kao što se vidjelo u nedavnom slučaju Z.Š., člana zajednice, koji je bio žrtva porodičnog nasilja. Iako je Prekršajni sud brzo reagovao, žrtva je morala da napusti dom iz bezbjednosnih razloga, dok je nasilnik ostao u stanu. Bez skloništa i odgovarajućih servisa podrške, Z.Š. je ostao beskućnik, a država nije obezbijedila alternativno rješenje. Taj slučaj predstavlja primjer kako manjak državne infrastrukture može dodatno ugroziti živote LGBTIQ osoba”, kaže sagovornica Monitora.
Ona podsjeća da je nasilje nad LGBTIQ osobama u Crnoj Gori i dalje prisutno u različitim oblicima – od govora mržnje na internetu, koji je značajno porastao u prethodnih nekoliko godina, do fizičkog i porodičnog. Kaže da je od početka ove godine, LGBT Forum Progres podnio više od 140 prijava za govor mržnje. Problem i dalje, objašnjava, leži u neadekvatnom odgovoru nadležnih institucija i nepostojanju sistemske podrške.
“Iako je Crna Gora, na papiru, unaprijedila zakonodavni okvir u skladu sa međunarodnim standardima, stvarnost je drugačija. Zakonodavna rješenja često se ne implementiraju na pravi način, a LGBTIQ osobe su suočene sa diskriminacijom, pravnom nejednakošću i odbacivanjem. Ovaj raskorak između teorije i prakse jasno pokazuje da država nije u stanju da adekvatno zaštiti njihova prava i obezbijedi im sigurnost”, poručuje Jokić.
Iz LGBT Forum Progres ocjenjuju da izostanak skloništa i nepostojanje alternativnih servisa podrške ukazuje na potrebu hitne intervencije države kako bi se kreirao održiv sistem pomoći. To uključuje i preduzimanje sveobuhvatnih mjera, koje će omogućiti da žrtve nasilja ne budu dodatno viktimizovane i ostavljene bez krova nad glavom.
Sistemu pomoći, kako tvrde iz Ministarstva ljudskih i manjinskih prava, posvećana je velika pažnja prilikom kreiranja Strategije za unapređenje kvaliteta života LGBTIQ osoba u Crnoj Gori (2024-2028). Iz tog resora tvrde da su u dokumentu “identifikovali ključne probleme tog dijela populacije”. Direktorat za unapređenje i zaštitu ljudskih prava i sloboda Ministarstva pokrenuo je formiranje Mreže lokalnih koordinatora, koju čine osobe u lokalnim samoupravama zadužene za LGBTIQ tematiku, ali i za usvajanje lokalnih akcionih planova na tu temu. Zbog čestih političkih promjena u proteklom periodu, kako podsjećaju iz tog resora, Mreža je pretrpjela i česte izmjene u članstvu, što je uticalo na njenu funkcionalnost i kontinuitet rada.
“Potreba da se rad Mreže revitalizuje je prepoznata od strane Ministarstva ljudskih i manjinskih prava koje je do sada inicirao nekoliko sastanaka Mreže, u partnerstvu sa Zajednicom opština i NVO koje se bave ljudskim pravima LGBTIQ osoba. Održani su sastanci u Podgorici i Herceg Novom, a planiran je uskoro sastanak na sjeveru. Na tim sastancima adresira se i pitanje specifičnih izazova sa kojima se suočavaju LGBTQ osobe u svom svakodnevnom životu i radu”, kažu iz resora na čijem je čelu Fatmir Đeka.
Kao jednu od planiranih mjera u Strategiji navedeno je da se treba obezbijediti finansijska podrška za osnivanje centara za pružanje usluga socijalne zaštite LGBTIQ osobama u sjevernom i južnom regionu, uz jasno definisane kriterijume.
“Kroz dijalog između Ministarstva, Zajednice opština i jedinica lokalne samouprave, plan je da se nađe optimalno rješenje za osnivanje centara/savjetovališta za pružanje usluga u oblasti socijalne zaštite LGBTIQ osobama u dva grada – jednom u sjevernom regionu i drugom na jugu. Planirano je i obezbjeđenje stručne podrške pružaocima usluga socijalne zaštite namijenjenih i LGBTIQ zajednici koji su zainteresovani za njihovo licenciranje”, najavljuju iz Ministarstva.
Istraživanje koje je sprovedeno među LGBTIQ osobama pokazalo je, objašnjavaju iz tog resora, “da su glavni problemi sa kojima se suočavaju neprihvatanje od strane porodice i šire društvene zajednice,diskriminacija u svim sferama života, socijalna isključenost, homofobija, transfobija…” To je, navodno, prvi put da je za potrebe izrade LGBTIQ strategije, ta zajednica direktno pitana o sopstvenim potrebama i očekivanjima od Vlade.
“Istraživanje u formi upitnika je obuhvatilo 94 ispitanika/ca iz različitih starosnih grupa (od 17 do 67 godina), sa različitim rodnim i seksualnim orijentacijama. Gradovi iz kojih su ispitanici/e dolazili/e su Bar, Berane, Bijelo Polje, Budva, Cetinje, Herceg Novi, Nikšić, Petrovac, Plav, Pljevlja, Ulcinj i Tivat, Rožaje, Podgorica…”, kažu u Ministarstvu.
Istraživanje je pokazalo da je najznačajniji faktor koji “doprinose sreći i zadovoljstvu” za LGBTIQ osobe – povećano prihvatanje od strane opšte populacije, prihvatanje od porodice i prijatelja, podržavajuće radno okruženje… Pravo na brak i porodicu, pravo na samoodređenje, pristup zdravstvenoj zaštiti koja je naklonjena LGBTIQ populaciji, podržavajuće okruženje u obrazovnom sistemu, vidljivost i zastupljenost LGBTIQ tema u medijima, efikasna pravna zaštita…, takođe su jako bitni za LGBTIQ osobe.
Prema podacima tog resora, u periodu 2018-2023, institucija Zaštitnika ljudskih prava i sloboda je imala ukupno deset predmeta u radu zbog govora mržnje koji su kao osnov imali seksualnu orijentaciju, interseksualne karakteristike ili rodni identitet. Iako se radi o jako malom broju predmeta, treba imati u vidu da se ovi slučajevi najčešće javljaju uoči i nakon važnih političkih i društvenih dešavanja, uključujući i izbore. Pritom, govor mržnje je najizraženiji na društvenim mrežama, kao i u komentarima građana/ki na internet portalima. Zaključno sa krajem 2021. godine donijeta je samo jedna krivična presuda za govor mržnje po osnovu seksualne orijentacije, vrijeđanjem i zlostavljanjem i to od strane Osnovnog suda u Kotoru za izvršenje krivičnog djela rasna i druga diskriminacija”, objašnjavaju iz Ministarstva.
Zvanični statistički podaci Uprave policije pokazuju da je broj prijavljenih fizičkih napada zasnovanih na pretpostavljenoj seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu žrtve značajno smanjen u poređenju sa 2019. godinom, dok je i dalje prisutna verbalna diskriminacija izražena putem društvenih mreža. Međutim, većini tih slučajeva, podsjećaju iz Ministarstva, tužioci/teljke su u prijavljenim slučajevima cijenili da nema elemenata bića krivičnog djela čije se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice