U naselju Riversajd ima oko trideset kuća. U njima živi preko četiristo stanovnika. Najbrojnija su djeca. Ljeti ih plavi kanalizacija, zimi se u njihove domove izliva Lim. Lokalna uprava u Beranama voljna je da pomogne, ali nije kadra. Za taj problem para nema ni u Vladi
Romsko-egipćansku populaciju u Beranama u najvećem izbjegličkom naselju na sjeveru Crne Gore, pod nazivom Riversajd, nikako da zaobiđu problemi. Kada su suše, kao što je bilo proteklog ljeta, izliva se kanalizacija i ugrožava zdravlje stanovnika, a kada su povodonje (poplave), kao što su bile prije desetak dana, Lim poplavi naselje. Iz institucije Ombudsmana su naložili Opštini Berane da otkloni probleme sa kanalizacijom, ali kako narediti Limu da ne preliva u naselje?
„Ovo je jednostavno loše mjesto, odnosno lokacija. Ne znamo ko je i kako odlučio da se naselje ovdje gradi, ali od kada smo se uselili prate nas problemi“, kaže stanovnik Riversajda i predsjednik Udruženja za podršku Roma i Egipćana Berane Sultan Beća.
Kulminiralo je krajem ljeta. Opština Berane i Javno preduzeće Vodovod i kanalizacija iz ovog grada saopštili su da će pristupiti rješavanju izlivanja fekalija iz kanalizacione mreže u romsko-egipćanskom naselju Riversajd, ali ne mogu garantovati da se to neće ponavljati, jer je u pitanju ljudski faktor. To je, međutim, rečeno tek nakon što je Opštini i ovom preduzeću još 20. septembra stiglo mišljenje i preporuka pomoćnice Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Nerme Dobardžić, u kom se kaže „da bez odlaganja obiđu naselje Riversajd kako bi identifikovali problem koji je prouzrokovao izlijevanje fekalija i preduzmu mjere i radnje na sanaciji i održavanju kanalizacionog sistema“.
Zamjenica ombudsmana u dopisu u koji je Monitor imao uvid, pojašnjava da je Zaštitnik ljudskih prava i sloboda 11. maja ove godine obišao pet romskih naselja u Beranama i „pokrenuo postupak ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda po sopstvenoj inicijativi“. Tada je ustanovljen problem sa neredovnim odvozom otpada, koji je u međuvremenu otkolonjen, kao i problem sa izlivanjem fekalija.
Pomoćnik direktora JP Vodovod i kanalizacija Dragić Vukić tvrdi da je kanalizaconi sisetem na dijelu koji prolazi kroz naselje Riversajd, kvalitetno urađen, ali da neko nesavjesno otuđuje poklopce sa šahti i potom odlaže u šahte komunalni otpad. „To je ozbiljan problem sa kojim smo suočeni od izgradnje kolektora. Ja ne želim nikoga da optužujem, ali, jednostavno rečeno, neko krade poklopce sa kanalizacionih šahti, a potom u njima završava sve i svašta“, kaže Vukić.
Prema njegovim riječima, poklopac od šahte košta stotinu eura, a ukraden se prodaje kao staro gvožđe – za deset. „Mi smo slučaj više puta prijavljivali i policiji, ali to nije urodilo plodom. Poklopce zamijenimo, i oni opet nestanu preko noći. Jednom smo razmišljali o tome da zatvorimo šahte, ali to ne smijemo da radimo.“ Vukić dodaje da su radnici ovog preduzeća izašli svaki put na teren kada su pozvani, i da su se suočavali sa istim problemima. „Jednom prilikom smo iz otvorenih šahti izvukli pun kamion kamenja. Drugom prilikom teški otpad, i stalno tako. U pitanju je, dakle, ljudski faktor. Treba otkriti i ko otuđuje poklopce od šahti, kao i ko u kanalizacioni sistem ubacuje komunalni otpad i sve drugo što se ne smije bacati.“
Sultan Beća tvrdi da to nije do kraja tačno, odnosno da se problem sa kanalizacijom pojavio kada su na isti kanalizacioni sistem priključene i četiri nove izbjegličke stambene zgrade, koje su izgrađene iznad naselja Riversajd. On kaže da su upravo razgovarali sa rukovodstvom Opštine i da se radi na tome da se problem prevaziđe.
Iz JP Vodovod i kanalizacija najavljuju da će još jednom očistiti kanalizacionu mrežu u dijelu naselja Riversajd, ali se pribojavaju da to nije trajno rješenje i da će se problem ponovo pojavljivati. Taman kada se to pitanje pomaklo sa mrtve tačke, priroda je priredila probleme koje nije tako lako riješiti. Naselje se u noći između 20. i 21. novembra, kada su čitavu Crnu Goru i region zadesile obilne kiše, sasvim očekivano, našlo u vodi. A stanovnici su noć proveli izvan kuća.
Nije to prvi put. Svako malo, čim Lim nadođe, stanovnici Riversajda napuštaju svoje domove i provode noći ili pod vedrim nebom, ili u praznim fabričkim halama u blizini naselja. Za zemljište na kojem je sagrađeno naselje obično se kaže da je limovina, odnosno, nešto što pripada ćudljivoj planinskoj rijeci koja teče kroz ovaj dio Crne Gore.
„Mislim da bi međunarodni donatori koji su gradili naselje i Vlada Crne Gore, morali jednom da riješe to pitanje na trajan način, da ne strahujemo svaki put kada pada kiša”, kaže Beća. Stanovnici Riversajda sračunali su da je više novca potrošeno za saniranje posljedica od poplava za ovih deceniju i po od kada je naselje useljeno, nego što je koštala njegova gradnja.
Rome i Egipćane koji su u Berane stigli tokom rata na Kosovu, problemi sa smještajem pratili su od početka. Jedno vrijeme proveli su u kolektivnim smještajima, praznim salama i gdje god je bilo zgodno. Kada je odlučeno da se gradi naselje, neko je najprije zakupio privatno zemljište u naselju Donji Talum. Tu su dugo stanovali u drvenim barakama i pod šatorima. Već tada je naselje dobilo naziv Riversajd, jer se nalazilo na obali rijeke. I već tada su se često iseljavali kada naiđu povodnje.
Tražena je nova lokacija dok je Opština Berane, u vrijeme dok je na vlasti bio DPS, ponudila zemljište, limovinu, s druge strane rijeke, opet na samoj obali. Neuređena lokacija brzo je dovedena u stanje naizgled pogodno za gradnju. Postupak Opštine, međunarodni donatori su ocijenili kao „veliki humanitarni gest prema Romima i Egipćanima, i ozbiljno i trajno rješenje za njihovu izbjegličku sudbinu“, kako je tada sopšteno.
Ostalo je samo nejasno kako je projektantima promakla blizina Lima. Izgradnju novog naselja finansirala je Evropska agencija za rekonstrukciju, posredstvom njemačke humanitarne organizacije Help.
Kosovskim nevoljnicima izgledalo je da ih je Bog pogledao. Sve do prvih kiša. Onda je uslijedilo prvo iseljavanje. Pa dezinfekcija kuća, i povratak u domove. I od tada, istovjetan postupak ponovljen je ko zna koliko puta tako. Kada je pored naselja, uz samu obalu, prošla nova kanalizacija, izgledalo je i to kao dobro rješenje. Dok nijesu počeli problemi sa njenim izlivanjem, koji su stigli do Ombudsmana.
U naselju Riversajd ima oko trideset kuća. U njima živi preko četiristo stanovnika. Najbrojnija su djeca, a ima starih i bolesnih. Lokalna uprava u Beranama voljna je da pomogne, ali nije kadra. Teško da stanovnicima Riversajda može pomoći i Vlada. Para za preseljenje (izgradnju novog naselja) na nekoj drugoj lokaciji nema. Međunarodne humanitarne organizacije koje su se starale o izbjeglicama, odavno su se povukle. Romi i Egipćani u Riversajdu opet su ostavljeni sami sebi. Komentari na društvenim mrežama ne govore u prilog empatiji lokalnog stanovništva za njihove probleme. Krug je zatvoren. Kao da su opet na početku, kada ih niko nije želio u svojoj blizini.
Tufik SOFTIĆ
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice