Povežite se sa nama

Izdvojeno

ZAGAĐENJE VAZDUHA U CRNOJ GORI: Tihi ubica

Objavljeno prije

3 godine

na

Većina stanovnika sjevernog i centralnog regiona Crne Gore tokom jeseni i zime truje se udišući vazduh. Izvještaj DRI o kvalitetu vazduha pokazao je da često i ne znamo kada i koliko je vazduh zagađen. Institucije ovaj problem, koji kod nekih dovodi do fatalnih posljedica za zadravlje, rješavaju sporo

 

Zdravlje više od polovine stanovništva u Crnoj Gori ugroženo je zagađenim vazduhom. Kao posljedicu toga imamo više od 250 prijevremenih smrti i 140 hospitalizacija godišnje samo u Podgorici, Nikšiću i Pljevljima, prema istraživanju koje su radili Svjetska zdravstvena organizacija i Institut za javno zdravlje CG. Podaci Evropske agencije za životnu sredinu govore da u našem regionu loš kvalitet vazduha godišnje prijevremeno oduzme više od 30.000 života, a ovo u prosjeku doprinosi smanjenju očekivanog životnog vijeka od  0,4 do 1,3 godine u zemljama Zapadnog Balkana.

Da je zagađenje vazduha jedan od najozbiljnijih problema upozoreno je i u  izvještaju Državne revizorske institucije (DRI) – Efikasnost mehanizama regulacije, praćenja i izvještravanja o kvalitetu vazduha u Crnoj Gori, objavljenom u maju prošle godine. DRI je revizijom obuhvatio period od 2017. do 2020. godine. U njemu je konstatovala da dostupni izvještaji državnih organa pokazuju da u Pljevljima, Bijelom Polju, Podgorici i Nikšiću ,,postoji opterećenost vazduha PM10 i PM2.5 i to ne samo zbog izmjerenih koncentracija već i zbog velikog broja dana sa prekoračenjem”.

PM čestice (PM10 i PM2.5) poznate kao nevidljive ubice iz vazduha prestavljaju prašinu manju od 10 i 2,5 mikrona, mješavina su čvrstih čestica dima, čađi, prašine i kisjeline, uz teške metale poput olova, kadmijuma, nikla i arsena, a nastaju kao posljedica kombinovanog uticaja grijanja, saobraćaja i industrije. Povećavaju učestalost respiratornih bolesti i dovode do povećanja stope smrtnosti, izazivaju ili osnažuju astmu, bronhitis i druga oboljenja pluća, među kojima je i povećan rizik od raka pluća, kao i bolesti srca, krvi, vaskularnog sistema…

Podaci sa mjernih stanica za prošlu godinu pokazuju da je najveće prekoračenje dnevnih vrijednosti suspendovanih PM 10 čestica, čija je propisana granična vrijednost 50 µg/m3 a dozvoljeni broj dana sa prekoračenjima 35 na godišnjem nivou, zabilježeno u Pljevljima. Pljevljaci su 109 dana bili izloženi aeorozagađenju koje je iznad propisanih vrijednosti. Za njiih to nije ništa novo, ovaj grad je godinama unazad jedan od najzagađenijih u Evropi – broj prekoračenja tokom 2020. iznosio 110 dana.  U Bijelom Polju prekoračenje je tokom prošle godine bilo 91 dan. Nešto manje, ali ipak duplo veće prekoračenje zagađenja vazduha, od domaćih i evropskih propisa zabilježeno je u Podgorici – 70 dana na Zabjelu, 56 u Bloku V, dok su se Nikšićani, tokom protekle godine, 62 dana trovali udišući zagađeni vazduh.

Zvanična statistika pokazuje da su od 2011. do 2019. prekoračenja srednjih vrijednosti ovih čestica u Podgorici bila od 57 do 89 dana godišnje, u Nikšiću od 61 do 147, a u Pljevljima od 136 do 217 dana.

Državna mreža za praćenje kvaliteta vazduha obuhvata 10 stanica. Na sjeveru zemlje – Pljevlja, Gradina i Bijelo Polje, u centralnom regionu – dvije u Podgorici – kružni tok na Zabjelu i Blok V, Gornje Mrke, Nikšić i Velimlje, i na primorju, gdje nijesu zabilježene povećane nedozvoljene  koncentracije zagađujućih materija, u Baru i Kotoru.

Pored samog zagađenja, problem je što često nijesmo imali valjane podatke o njegovoj razmjeri. DRI upozorava na činjenicu ,,da bi podaci o kvalitetu vazduha bili relevatni i pouzdani neophodno je da stanice za praćenje kvaliteta vazduha budu u funkciji u toku cijele godine”. A to nije slučaj. Pregledom mjesečnih izvještaja o monitoringu kvaliteta vazduha DRI je utvrdio da u periodu od januara 2017, do maja 2019, funkcionisanje stanica nije bilo obezbijeđeno tokom cijele godine.

,,Prezentovani podaci ukazuju da gotovo nije bilo mjernog mjesta, a da nije imalo problem sa mjernim instrumentima, tj. da je bilo u potpunosti
funkcionalno u periodu od januara 2017. do maja 2019. godine”, navodi se u izvještaju DRI.

Praćenje i ocjena kvaliteta vazduha je u nadležnosti Agencije za zaštitu životne sredine. DRI u svom nalazu konstatuje da ova institucija nije uspostavila adekvatno održavanje mjernih stanica za praćenje kvaliteta vazduha: ,,Zbog neadekvatnog održavanja mjernih stanica od septembra 2020. sa Izvještaja o monitoringu kvaliteta ambijentalnog vazduha Centar za ekotoksikološka ispitivanja (CETI) je povukao znak akreditacije, što znači da CETI, ne garantuje validnost rezultata mjerenja na mjerim mjestima”.

DRI je Agenciji preporučio da ispravi postojeće nedostatke. U odgovoru koji je Agencija dostavila DRI, navodi se da Agencija još uvijek nije sprovela sve procedure za uspostavljanje rada mjernih instrumenata u skladu sa zahtijevanim kriterijumima (redovni godišnji servis i etaloniranje/kalibraciju mjerne opreme) koji bi omogućili vraćanje znaka akreditacije na mjesečne izvještaje što je potvrda pouzdanosti dobijenih rezultata mjerenja.

Pored nevalidiranih mjernih stanica, pojedine i dalje ne mjere neke od zagađivača koji negativno utiču na zdravlje. Tokom novembra prošle godine na mjernoj stanici Gradina u Pljevljima nije mjeren nivo zagađujućih materija u vazduhu ozona, metana, ugljovodonika i gasovite žive. Mjerenje benzena na kružnom toku u Podgorici počelo je tek 30. decembra 2021. Na mjernoj stanici Gornje Mrke ne mjeri se količina azot- monoksida i azot-dioksida u vazduhu. U Nikšiću nema mjerenja susprendovanih čestica PM 2.5.

Preporuka DRI je da se obezbijedi adekvatno funkcionisanje svih stanica za praćenje kvaliteta vazduha. Iz Agencije su obavijestili DRI da je Agencija raspisala javni poziv za odabir najboljeg ponuđača za sprovođenje postupka servisa i kalibracije/etaloniranja mjernih uređaja za praćenje kvaliteta vazduha tenderskom procedurom od 24. 08. 2021. godine. Tender je raspisan u sedam partija, a iz Agencije navode da postupak završen samo za prvu i sedmu partiju, dok za ostale ili nije bilo ponuda ili ponuđači nijesu ispunili zakonom propisane kriterijume. Procedura nabavke opreme bez objavljivanja tendera je u toku.

U Izvještaju DRI navodi se da je Agencija u obavezi da blagovremeno i
na odgovarajući način informiše javnost o kvalitetu vazduha.

Na sajtu Agencije dnevno se ažuriraju podaci sa mjernih stanica, a mjesečni izvještaji se objavljuju tekućeg mjeseca za prethodni, a sačinjava se i godišnja informacija o stanju vazduha.

U praksi to funkcioniše tako da stanovnici Pljevalja na sajtu Agencije mjesecima nijesu mogli da učitaju satne vrijednosti praškastih materija u vazduhu sa stacionarne stanice u tom gradu. Informacije su dobijali sa zakašnjenjem od mjesec dana kada se objavljuje mjesečni izvještaj. A izvještaji za ovaj grad su alarmantni –  prekoračenje PM10 čestica registrovano 26. decembra bilo je 311.09 mikrograma po metru kubnom što je šest puta više od dozvoljene granične vrijednosti.

Na ovaj problem upozorili su i iz opština Pljevlja, Nikšić i Bijelo Polje  koji su tokom javne rasprave o tekstu Nacrta strategije upravljanja kvalitetom vazduha predložili da se unaprijedi stranica sajta Agencije na kojoj su prikazane koncentracije zagađujućih materija i brojčana vrijednost indeksa kvaliteta vazduha. Predložili su da na sajtu bude prikazan: nivo uticaja na zdravlje (dobar, umjeren, nezdrav za osjetljive grupe, nezdrav, veoma nezdrav i opasan), značenje (zavisno od indeksa kvaliteta vazduha i nivoa uticaja na zdravlje istaći zdravstveno upozorenje) i preporuke za osjetljivu populaciju i opštu populaciju. Preporuku je Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma prihvatilo ali samo djelimično, uz obrazloženje da će biti  nekad uvrštena, ali za sada, po njima,  nije hitna.

,,Problem aerozagađenja je klasični primjer potcjenjivačkog odnosa nadležnih institucija i nemoći da se zaštiti javno zdravlje i životna sredina. Umjesto da se građanima omogući praćenje stanja u realnom vremenu,  kao i savjeti kako da se zaštite, u praksi imamo klasičan primjer izbjegavanja odgovornosti, pod plaštom podjele nadležnosti”, kaže za Monitor Aleksandar Perović, predsjednik NVO Ozon, koji sa partnerskim organizacijama iz regiona sprovode kampanju Ujedinjeni Balkan za čist vazduh. On naglašava da su sa jednim od bivših rukovodstva RTCG-a dogovorili da se dnevno izvještava i upozorava građanstvo o nivou zagađenja vazduha, ali da do realizacije nije došlo usljed smjene na čelu javnog servisa.

Preporuke Instituta za javno zdravlje govore da treba izbjegavati aktivnosti na otvorenom tokom povećanog nivoa zagađenja vazduha. Kao posebno ugrožene kategorije stanovništva navode se osobe sa bolestima srca i krvih sudova, hroničnim bolestima pluća, trudnice, novorođenčad, starije osobe, djeca…

,,Crna Gora kao mali sistem može relativno brzo odgovoriti na lokalne izazove, mjerama poput prelaska na ekološki prihvatljiva goriva za grijanje, bolja organizacija saobraćaja, zaustavljanje rada najvećih zagađivača ukoliko ne mogu da primijene ekološke standarde, ozelenjavanje urbanih sredina… To je moguće realizovati i porazno je da se to mora ponavljati decenijama”, kaže Perović.

Da bi se stanje poboljšalo DRI je izdao preporuke Ministarstvu ekologije, Agenciji za zaštitu životne sredine, Zavodu za hoidrometeorologiju i seizmologiju i lokalnim samoupravama, prije svega Podgorici, Nikšiću, Pljevljima i Bijelom Polju, a sa izvještajem je upoznat i Odbor za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje Skupštine Crne Gore.

Sredinom februara DRI je objavila Izvještaj o realizaciji preporuka iz kojeg se vidi da nijesu ispoštovane sve njihove preporuke. Opština Bijelo Polje nije ni dostavila svoj izvještaj. Iz DRI-a navode da će protiv ove Opštine, ukoliko to ne urade, podnijeti prekršajnu prijavu.

U DRI kažu da će insistirati na realizaciji preporuka iz ovog izvještaja pa su navedenim subjektima revizije dali rok od mjesec dana za dodatno izvještavanje i krajnji rok u oktobru da za sve preporuke dostave nove izvještaje o njihovoj realizaciji.

Pored podrške javnosti u DRI-u smatraju da je ključno da njihove nalaze podrže u Skupštini Crne Gore. Zato je na sastanku  predstavnika DRI-a sa članovima Odbora za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranj, krajem januara, dogovoreno da se u narednom periodu održi posebna sjednica u formi konsultativnog saslušanja povodom DRI Izvještaja o kvalitetu vazduha.

 

Uticaj na zdravlje

Više od 250 prijevremenih smrti i 140 hospitalizacija godišnje posljedica su zagađenja vazduha samo u Podgorici, Nikšiću i Pljevljima. Na ovu činjenicu, koju državne institucije rijetko prezentuju, ukazala je i DRI u svom izvještaju.

DRI izvještaje sačinjava sa podacima koje im dostavljaju nadležne institucije, a gore navedeni alarmanti podaci datiraju iz jula 2016. Novijih nema.

Navedeni su dobijeni istraživanjem koje je Institut za javno zdravlje u saradnji sa ekspertima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) uradio krajem 2015. i početkom 2016. godine. Studija Uticaj zagađenja vazduha na zdravlje u Crnoj Gori bila je fokusirana na Pljevlja, Podgoricu i Nikšić, gradove u kojima su tada bili dostupni podaci o zagađenju vazduha.  Proračuni SZO pokazali su da šest odsto svih smrtnih slučajeva u Podgorici, 12 odsto u Nikšiću, i 22 odsto u Pljevljima mogu da se pripišu posljedicama zagađenja vazduha. Vođeni ovom studijom u Institutu su izračunali da je godišnja stopa prijevremene smrtnosti povezana sa izlaganjem zagađenog vazduha do 60 puta veća od tragičnih posljedica saobraćajnih nezgoda, a i do 20 puta veća od smrtnosti usljed bolesti digestivnog trakta.

,,Pored istraživanja iz 2015/2016. godine Institut nije publikovao procjene uticaja zagađenog vazduha na zdravlje”, kazali su Monitoru iz Instituta za javno zdravlje.

Oni navode da je tokom 2018/2019. nakon radionice Svjetske zdravstvene organizacije o kvalitetu vazduha i zdravlja koja je održana u  Sarajevu, bila zamisao da se objavi dokument o procjeni uticaja vazduha na zdravlje u zemljama Zapadnog Balkana koji je vodila SZO. Na dokumentu su radili predstavnici zemalja koji su bili na toj radionici, među kojima i predstavnik Instituta za javno zdravlje, ali dokument nažalost nije zvanično publikovan.

Iz Instituta kažu da je Udruženje za zdravlje i životnu sredinu (engl. Health and Environmental Alliance, skr. HEAL)  u martu 2016. objavilo studiju Neplaćeni zdravstveni račun – kako nas termoelektrane na ugalj na Zapadnom Balkanu čine bolesnima. U ovom dokumentu je takođe vršena procjena uticaja na zdravlje stanovništva u Crnoj Gori, ali drugačijom metodologijom koja je pokazala da zdravstveni troškovi povezani sa zagađenjem vazduha u Crnoj Gori iznose 14,5 bruto društvenog proizvoda i kreću se u rasponu od 100 do 257 miliona eura godišnje.

Broj prijevremenih smrti – Podgorica, Nikšić, Pljevlja                      250
Broj hospitalizacija                      140
Skraćenje životnog vijeka zbog zagađenja vazduha                     0,4 – 1,3 godine
Zdravstveni troškovi povezani sa zagađenjem vazduha           100 – 257 miliona godišnje

 

 

Prekogranično zagađenje

Praćenje prekogranične zagađenosti vazduha u nadležnosti je Zavoda za hidrometeorologiju u seizmologiju (ZHMS) i sastavni je dio Državne mreže za praćenje kvaliteta vazduha. Praćenje prekogranične zagađenosti vršeno je na mjernom mjestu u Žabljaku, a od 2019. mjerenja se vrše na novoj lokaciji na Velimlju.

U Izvještaju DRI citira se Informacija o stanju životne sredine za
2017: ,,Mjerno mjesto nije u funkciji, a lokacija koja je
određena 1963. u okviru Evropskog programa praćenja prekograničnog
prenosa zagađenja vazduha (EMEP) više ne odgovara kriterijumima
Programa”.

Kroz IPA projekta Jačanje kapaciteta za upravljanjem kvaliteta vazduha u Crnoj Gori izvršen je izbor nove lokacije i instaliranje nove mjerne opreme u mjestu Velimlje. DRI je konstatovao da i nova mjerna stanica ima problema sa validacijom podataka i akreditacijom. Zbog toga su preporučili Zavodu da  izvrši validaciju podataka kako bi se isti prezentovali javnosti i Sekretarijatu za EMEP protokol i izvrši sertifikaciju analitičkih metoda za sprovođenje EMEP monitoringa.

U izvještaju o realizaciji mjera koje je Zavod dostavio DRI navodi se da naložena validacija podataka nije urađena jer ,,softer nije instaliran jer nije nabavljen”. Razlog nedostatak budžetskih sredstava. Nije izvršena ni sertifikacija iz istih razloga nenabavljanja softvera, pa samim tim nije bilo obuke službenika, a nije nabavljen ni ,,potrebni PC za transfer podatak sa stanice zbog restriktivnog budžeta”.

Da domaće zagađenje vazduha nije samo naš problem upozorili su u septembru prošle godine istraživači evropske mreže CEE BankWatch i Centra za istraživanje energije i čistog vazduha. Prezentovali su podatke po kojima 16 termoelektrana sa Zapadnog Balkana zagađuju Evropu koliko i ostalih 296 na ostatku Starog kontinenta. Zbog ukupne emisije elektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu, od 2018. do 2020, dogodilo se blizu 19.000 smrtnih slučajeva. Od toga, više od 50 odsto slučajeva (10.800) bilo je u zemljama Evropske unije, gotovo 30 odsto (6.500) na Zapadnom Balkanu, a ostatak u drugim zemljama. U izvještaju se navodi da je u Crnoj Gori 625 prijevremenih smrti usljed rada termoelektrane.

 

 

Eko-fond

Na osnovu Zakona o životnoj sredini formiran je Eko-fond koji je osnovala Vlada kao zasebno pravno lice. Zagađivači su dužni da plaćaju eko-naknadu, zbog zagađivanja životne sredine, koja se plaća po principu ,,zagađivač plaća”. Eko-naknadu dužna su da plaćaju pravna i fizička lica za ispuštanje zagađujućih materija u vazduh, uvoz supstanci koje oštećuju ozonski omotač i stvaranje i deponovanje opasnog otpada.

U Izvještaju DRI navodi se da ,,Agencija ne raspolaže sa podacima o iznosu naplaćene ekološke naknade u periodu od 2017. do 2020. godine, kao ni sa odgovarajućom evidencijom izdatih rješenja. Uvidom u dostavljena rješenja da se zaključiti da su ista donešena na bazi dostavljenih podataka od strane samih zagađivača, za period od nekoliko mjeseci do godinu dana, kao i da su donošena za period
unaprijed”.

Jedan od velikih zagađivača – Uniprom koji je gazdovao Kombinatom aluminijuma Podgorica pokrenuo je sudski spor kako bi se oslobodio ove obaveze. Međutim sud je odbio tužbe i naredio Unipromu da plati eko- naknadu.

Prema prezentovanim podacima tokom 2017. i 2019. nije donešeno nijedno rješenje o naplati eko-naknade. U 2018. Agencija je donijela četiri rješenja za KAP, zatim Klinički centar CG, Elektroprivredu – TE Pljevlja, Pivaru Trebjesa, Univerzitet CG i Grijanje Pljevlja. Tokom 2020. doneseno je samo jedno rješenje za naplatu eko-takse za TE Pljevlja.

Po osnovu naknade zbog ispuštanja zagađujućih materija u vazduhu, od zagađivača je 2017. naplaćeno 216 hiljada eura, 2018. – 169, 2019. – 206 i 2020. – 224 hiljade eura. Monitoru su iz Agencije odgovorili da su tokom prošle godine: ,,shodno izdatim rješenjima, po osnovu obračunatih eko- naknada naplaćeno je ukupno 779.714 eura . Po osnovu obračuna za ispuštanje zagađujućih materija u vazduh naplaćeno je 269.893 eura”.

DRI je naložila Agenciji da uspostavi adekvatnu evidenciju o donesenim rješenjima o naplati ekološke nadoknade i iznosu naplaćene nadoknade.

,,Obračun eko-naknada je u završnoj fazi za zagađivače za 2020. godinu. Formirana je radna grupa za izmjenu postojeće Uredbe i nakon usvajanja iste na mnogo precizniji i efikasniji način iste će se obračunavati. U toku je kontrola sa Poreskom upravom u vezi sa naplatom dugovanja iz ranijeg perioda na osnovu izdatih Rješenja, a na osnovu istih vršimo i kontrolu sa Upravom za inspekcijske poslove – ekološkom inspekcijom. Na osnovu presuda Upravnog i Vrhovnog suda uspjeli smo da naplatimo i dugogodišnja problematična rješenja za velike zagađivače”, odgovor je Agencije na preporuku DRI o eko-naknadi.

 

NAPLATA EKO-TAKSE ZBOG ZAGAĐIVANJA VAZDUHA

2017. 2018. 2019. 2020. 2021.
216.407 169.067 206.781 224.958 269.893

 

 

Čekaju šta će biti sa TE Pljevlja

DRI je Ministarstvu ekologije, prostornog planiranja i urbanizma naložilo da pripreme novu Nacionalnu strategiju upravljanja kvalitetom vazduha, kojom bi se obuhvatile i mjere koje nijesu realizovane u prethodnom periodu.

Iz Ministarstva su odgovorili da od Evropske komisije još nijesu dobili mišljenje na Nacrt strategije upravljenja kvalitetom vazduha za period 2021-2029. Objašnjavaju i da ključna mjera na koju se odnosi Akcioni plan za 2021-2022. još nije započeta, a to je ekološka rekonstrukcija Termoelektrane Pljevlja. Podsjećaju i da je Energetska zajednica pokrenula spor protiv Crne Gore upravo zbog prekoračenja emisije zagađujućih materija u vazduhu koji potiču iz TE Pljevlja. Tako da se još uvijek čeka stav Evropske komisije u odnosu na rekonstrukciju termolektrane. Koja i pored brojnih najava još uvijek nije počela.

 

Bez namjere da se obezbijedi sistem praćenja kvaliteta vazduha

U preporukama lokanim samoupravama DRI je naveo da je neophodno da uspostave sistem praćenja kvaliteta vazduha.

Iz Podgorice i Pljevalja  je odgovoreno da se vazduh u ovim gradovima prati u okviru državne mreže za praćenje kvaliteta vazduha, a u Nikšiću tvrde da ta obaveza zakonom nije propisana za lokalne samouprave.

Iz DRI je konstatovano da ove tri lokalne samouprave nemaju namjeru da uspostvave svoj sistem praćenja vazduha. Objašnjeno je i da Agencija za zaštitu životne sredine nije obezbijedila adekvatnu funkcionalnost stanica za praćenje kvaliteta vazduha, kao i sprovođenje godišnjih i vanrednih servisa u što kraćem roku pa samim tim ni validnost rezultata mjerenja. Istaknuto je da je sprovođenje monitoringa na bazi ovakvih podataka upitno.

Zaključak je da u opštinama sa najvećim zagađenjem – Pljevlja, Podgorica i Nikšić, na osnovu izvještaja subjekta revizije državni revizor nije mogao uvjeriti da one na adekvatan način prate kvalitet vazduha.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari

POVEZANE VIJESTI:

FOKUS

ZARADE U PRAVOSUĐU: Vrh i preko četiri hiljade, ostali duplo manje

Objavljeno prije

4 dana

na

4 Aprila, 2025

Objavio:

Preciznih podataka o zaradama u pravosuđu –  nema. Sudovi na svojim portalima, izuzev Ustavnog suda, ne objavljuju te podatke. No, prema zakonu, dužni su da dostavljaju imovinske kartone Agenciji za sprečavanje korupcije. Koji pokazuju da vrh pravosuđa prima i preko četiri hiljade eura,  a  sudije nižih instanci duplo manje, neki i ispod toga, posebno ako nijesu krivičari

 

 

Ovonedeljno otvoreno pismo predsjednice Vrhovnog suda Crne Gore Valentine Pavličić predstavnicima izvršne i sudske vlasti – premijeru Milojku Spajiću, predsjedniku Sudskog savjeta Radoju Koraću i ministru pravde Bojanu Božoviću, ukazalo je da se negdje mimo medijskih kamera vodi ozbiljna bitka izvršne i pravosudne vlasti za veće zarade u pravosuđu.

Predsjednica Pavličić je u pismu ukazala da je sudska vlast obaviještena od strane sudija da traže veće zarade i bolje uslove rada, sa predlogom mjera upozorenja na privremene i stalne obustave rada. Saopštila je da borbu sudija za bolji status i uslove rada smatra opravdanim, ali ne i obustave rada.  Sudije su, prema nezvaničnim izvorima Monitora, najavile moguću obustavu rada za 8. april ove godine, dakle sljedeće sedmice.

Predsjednica Vrhovnog suda, koja je na toj funkciji od kraja prošle godine, podsjetila je Vladu da im je u februaru uputila pismo, na koje još nema odgovor, a u kom je ukazala da Crna Gora još nije usvojila Predlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru, te pozvala na neophodnost njegovog usvajanja u što kraćem roku, naročito u dijelu koji se odnosi na uvećanje zarada nosilaca pravosudnih funkcija. Takođe, podsjetila je na obavezu Crne Gore da  u okviru integracijskog procesa  donese poseban zakon koji se tiče zarada za sudije, odnosno pravosuđa.

„Cilj ovih normi, a s tim u vezi i pozitivnih obaveza je uvijek isti – očuvanje nezavisnosti i samostalnosti sudova i sudija. Na tom putu, važno je da se ne izgubi iz vida da nezavisnost sudstva nije privilegija koja je u isključivom, ličnom interesu sudija, već je u interesu vladavine prava i poštovanja ljudskih prava građana“, navodi se , stoji u otvorenom pismu predsjednice Vrhovnog suda.

Prema dobro obaviještenim izvorima, nakon pisma predsjednice, u Ministarstvu pravde održan je sastanak ministra Bojana Božovića i predstavnika sudske i tužilačke vlasti. Dogovoreno je da Vlada što prije usaglasi i uputi parlamentu Predlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru, kojim će pravosuđu zarade biti uvećane za 30 posto, što im je izvršna vlast još ranije obećala. Takođe, dogovoreno je da se krene u proces izrade posebnog zakona koji će se odnositi na plate u pravosuđu,u skladu sa eurointegracijskim obavezama.

Navodno, predstavnici pravosuđa zadovoljni su sastankom sa izvršnom vlasti, ali to ne isključuje mogućnost da sudije nižih instanci ipak odluče da upozore izvršnu vlast. Njima je, prema izvorima Monitora, zasmetalo i to što je predsjednica Vrhovnog suda podržala njihovu borbu, ali ne i obustavu rada.

Kolike su zarade crnogorskih sudija?

Preciznih i novijih podataka o zaradama u pravosuđu, nema. Sudovi na svojim portalima, izuzev Ustavnog suda, ne objavljuju ove podatke. No, prema zakonu, dužni su da dostavljaju imovinske kartone Agenciji za sprečavanje korupcije.  Ti podaci pokazuju da vrh pravosuđa prima i preko četiri hiljade eura, dok sudije nižih instanci primaju duplo manje, a neki i ispod  toga, posebno ako nijesu krivičari.  Prema dobro obaviještenim izvorima Monitora, sudijama nižih instanci zarade nijesu rasle od 2018. godine.

Predsjednica Vrhovnog suda Valentina Pavličić prema imovinskom kartonu koji je Agenciji predala krajem marta ove godine, ima osnovnu platu 3089 eura. Uz to sleduje joj  dio na platu po osnovu članstva u Sudskom savjetu u iznosu od 1085 eura.  Ukupno – 4174 eura. U mjesecu u kom prima naknadu kao ispitivač za ustavno pravo ta cifra dostiže 4766 eura.  Ovi podaci odnose se na prethodnu godinu.  Sudije istog suda primaju nešto manje. Njihove zarade variraju, u prosjeku od 2500 do 3000 eura. Takođe, njihov mjesečni prihod zavisi od dodataka, učešća u različitim komisijama.

Iako logika nalaže da predsjednica Vrhovnog suda ima najveću zaradu u pravosuđu, podaci pokazuju da nije tako.

Predsjednica Apelacionog suda Crne Gore Mirjana Popović  je recimo u decembru prošle godine primila 4684 eura.  Tada je njena osnovna zarada iznosila  3555 eura. Istog mjeseca po osnovu učešća u Vijeću za ocjenjivanje sudija Viši sud Bijelo Polje, Sudski savjet primila je 883 eura. Tu je i dodatnih 246 eura po osnovu učešća u Komisiji za izvršitelje, kao i 195 eura naknade za predavanje. Ukupno – 4879 eura.

U Upravnom sudu nijesu toliko dobrostojeći. Prema imovinskom kartonu, predsjednik Upravnog suda Miodrag Pešić tokom prethodne godine primao je osnovnu platu koja se kretala od  1688 do 2181 euro.  Tu su i dodaci za učešće u Komisiji za stručnu edukaciju notara 250 eura  i Centru za edukaciju nosilaca pravosudnih funkcija 493 eura. Kad se  sabere, mjesečni prihod –  do 2924 eura.

U Ustavnom sudu je već  bolje. Monitor je ranije pisao o zaradama da u tom sudu, prema podacima sa njihovog sajta, za period od 1.januara 2024. do 31. decembra 2024.godine . Ti podaci pokazuju da je   prosječna bruto zarada predsjednice Ustavnog suda Snežane Armenko  iznosila  3416 eura, sudije Budimira Šćepanovića 3465 eura, sutkinje Desanke Lopičić 3493 eura, Momirke Tešić 3429 eura i Faruka Resulbegovića 3132 eura.  Sa povećanjem do 60 posto, koje im je krajem godine obećala izvršna vlast, kroz specijalni dodatak, bruto zarade sudija Ustavnog suda  mogle bi ići i i preko pet hiljada eura.

Nije loše ni u Višem sudu u Podgorici. Prošle godine na poziciji predsjednika Višeg suda bio je Boris Savić. Njegova plata kretala se tokom 2024. godine od 2626 do 3127 eura. Kada je u decembru primio i naknadu za učešće u Komisiji za ocjenjivanje sudija, Savić je  uz dodatnih 888 eura, Novu dočekao sa skoro 4000 eura.

Od ove godine, predsjednik tog suda je  Zoran Radović. Kao sudija tog suda tokom prošle godine  primao je osnovnu platu koja se kretala od 2483 do 3012 eura. Pošto Radović ima povremeni angažman kao predavač na Univerzitetu Donja Gorica, što mu  mu nije isplaćivano iz budžeta. Uglavnom   nekih mjeseci primao je i do 3500 eura.  U  tri mjeseca prošle godine primao je  dnevnice od Sudskog Savjeta, ukupno oko 800 eura.

Kako se hijerarhijska ljestvica spušta , padaju i plate.  Prošlogodišnja plata predsjednik Privrednog suda Mladena Grdinića  u prosjeku je  bila oko 1600 eura. Četiri mjeseca primao je naknadu od 296 eura, kao član Radne grupe za unapređenje i standardizaciju postupaka i procesa, i jednu naknadu od 246 eura kao član Komisije za polaganje ispita za javne izvršitelje.

Predsjednica Osnovnog suda u Podgorici Željka Jovović primala je prošle godine platu od 1666 do 2171 euro.  To je gotovo duplo manje od predsjednika sudova viših instanci. Željka  Jovović je imala sreće sa komisijama, pa je primala naknade od Agencije za mirno rješavanje sporova, Centra za edukaciju sudija i tužilaca i Vijeća za ocjenjivanje sudija. Naknade se kreću od 100 do 590 eura.

Veću osnovnu platu primala je njena koleginica Sanja Nikić, predsjednica Osnovnog suda u Nikšiću, koja se prošle godine kretala od 1863 do  2546 eura.  Ona nije bila angažovana u u  komisijama.

Sudije osnovnih sudova zarađuju  manje.  U prosjeku njihove plate se kreću do 1600 eura.  Neki od njih, posebno u sudovima na sjeveru primaju oko 1200 eura. Plus zimnica – 200 eura.

Kad se sve zbroji, ispada da oni na vrhu pravosuđa žive već evropski, dok njihove kolege, posebno oni  u siromašnjim regijama, koji dodatno nijesu  umreženi i nijesu u raznoraznim komisijama, zarađuju i žive – balkanski. Dakle, ništa novo.

Zbog toga ne čudi da se jednom dijelu sudija nijesu dopala upozorenja vrha pravosuđa da ne odobrava obustave rada.

Crnogorske sudije, ni oni u vrhu, ali ni oni po dubini,   nijednom do sada nijesu pomenule obustavu rada iz drugih razloga. Zbog kojih su crna tačka izvještaja Evropske komsije koja iz godine u godinu apostrofira pravosuđe kao spornu oblast, od čije reforme zavisi ne samo evropski put zemlje, nego i normalan i dostojanstven život crnogorskih građana.   Tu su skromne sudnice, ljudski resursi, nikakvi uslovi rada, zastareli zakoni. A iznad svega korupcija u pravosuđu i   činjenica da im standard godinama i nakon pada DPS zavisi od volje političkih klasa.

Možda jednom dočekamo i prijetnje sudija obustavom rada zbog zahtjeva za nezavisnim i slobodnim pravosuđem.  Svi se sjećamo da uvećane zarade, naročito kad interveniše izvršna vlast, ne donosi  po automatizmu očuvanje nezavisnosti i samostalnosti sudova i sudija.

Milena PEROVIĆ   

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

KOLIKO KOŠTA LOŠ KREDITNI REJTING CRNE GORE: U vrtlogu zaduživanja

Objavljeno prije

4 dana

na

4 Aprila, 2025

Objavio:

U poređenju s drugim zemljama u regionu, Crna Gora, zajedno sa Bosnom i Hercegovinom, ima najgori rejting – B+ (spekulativna kreditna sposobnost, visok kreditni rizik). Najbolje stoje Slovenija AA- (visoka kreditna sposobnost, nizak rizik) i Hrvatska A- (srednja kreditna sposobnost, nizak rizik). Srbija je četiri nivoa iznad Crne Gore s ocjenom BBB- (srednja kreditna sposobnost, umjeren rizik)

 

 

Vlada Crne Gore je 25. marta ove godine objavila informaciju o uspješnoj emisiji državnih obveznica na berzi u Londonu u vrijednosti od 850 miliona eura. Kamatna stopa je 4,875 odsto (41,44 miliona godišnje) dok je rok dospijeća sedam godina. Na kraju će država ukupno vratiti jednu milijardu i 140 miliona eura. Ovo je do sada najveće pojedinačno zaduženje.

Premijer Milojko Spajić kazao je da je to zaduženje bilo povoljno i da će prikupljena pozajmica biti iskorišćena za vraćanje dugova koji su velikim dijelom nastali prije smjene vlasti 2020. godine. Iz analitičkih izvještaja vidi se da najveći dio, 500 miliona, otpada na vraćanje emisije obveznica iz 2018. kada je premijer bio DPS-ov Duško Marković. Slijedi 55 milliona posuđenih od Svjetske banke 2018. i 2020. god., otplata rate Kinezima za prioritetnu dionicu autoputa prema Kolašinu od 60 miliona, otplata aranžmana Međunarodnom monetarnom fondu (MMF) od 20 miliona, rate domaćim bankama od 57 miliona itd. Otplata duga od 60 miliona prema Dojče banci iz 2023. godine u vrijeme premijera Dritana Abazovića je jedini veći post DPS-ovski dug koji se pominje u vladinim saopštenjima.

Ministarstvo finansija (MF) je dodalo da se do kraja 2025. mora vratiti preko 800 miliona i da je novac za to uzet “po najpovoljnijim mogućim uslovima” zbog “velikog povjerenja investitora u Crnu Goru”. U prilog tome se navodi da je kamata za jedan odsto niža od zaduženja iz marta 2024. Tada se Spajićeva Vlada, preko obveznica u dolarima, zadužila 687 miliona eura uz kamatu od 5,8 odsto na sedam godina. I tada je premijer tvitovao i rekao da se radi o “povoljnim uslovima.” Prema interpretaciji Spajića, zbog tog zaduženja su “pojedini mediji i kvazi analitičari…bombardovali javnost špekulacijama, poluistinama i lažnim informacijama”. Time su “kreirali nestabilnosti na tržištu i otežali nam rad…otvoreno radeći protiv interesa sopstvene države.”

Interesantno je da je na berzi u Londonu 25. marta bila velika tražnja za crnogorskim euro obveznicama – skoro tri puta veća od iznosa zaduženja. Početna kamata je bila 5,5 odsto. Zbog velikog interesovanja kamata je prvo pala na 5,125 odsto (što je bila i prva javna informacija) i onda na 4,875 odsto. Padom kamatne stope sa 5,125 odsto na 4,875 odsto država je uštedila 15 miliona eura.

Ipak, kada se saberu ove dvije emisije obveznica sa kamatama uz prethodna zaduženja u manjim iznosima, dolazi se do “zabrinjavajućih više od dvije milijarde eura” duga za svega 16 mjeseci Spajićeve Vlade, prema riječima poslanika URA-e Miloša Konatara.

Bivša državna sekretarka MF-a Mila Kasalica je rekla za Dan da su ino povjerioci u ovom trenutku pružili “pojas spasa” 44. Vladi. “Kamata pokazuje da ni jedan povjerilac nije u gubitku, jer…na svoje ulaganje dobijaju duplo” – kada se uporede procenti zarade na drugim mjestima. Lider Pokreta za promjene (PZZ) Nebojša Medojević je novo zaduženje opisao opaskom –  Evropa sad – Grčka sjutra, aludirajući na bankrot Grčke krajem 2009. godine. Medojević je u svojoj objavi na Facebook-u upozorio da je zaduživanje radi vraćanja dugova kovitlac do bankrota. Naime, za sadašnjih 850 miliona će se na kraju platiti preko 1,1 milijarde. Onda će država morati opet pozajmiti sa kamatama 1,5 milijardi da bi vratila 1,1 milijardu i tako  dublje u vrtlog. Medojević je ranije optuživao premijera za unosne ugradnje u ovakve kreditne aranžmane Vlade i pozvao Specijalno državno tužilaštvo (SDT) da ispita slučajeve, uključujući i prvo kreditno zaduženje od 750 miliona na početku mandata vlade Zdravka Krivokapića u kojoj je Spajić bio ministar finansija.

Spajić je negirao optužbe nekoliko puta. Na osnovu dokumentacije koju je Monitor dobio za prvo zaduženje od 750 miliona i o čemu je pisao par puta, nije bilo moguće dokazati optužbe za netransparentnost i kršenje Zakona o budžetu.

Razlog sadašnje visoke kamate pri emisiji euro obveznica leži i u lošem kreditnom rejtingu Crne Gore. Zaduženje od 750 miliona iz decembra 2020. je realizovano uz kamatu od 2.875 odsto i uz puno bolji rejting Crne Gore. Poređenja radi, emisija obveznica hrvatske vlade iz te godine od 2 milijarde eura je ostvarena uz kamatnu stopu od 1,5 odsto. Svako kasnije crnogorsko zaduženje je bilo skuplje usljed pogoršanog kreditnog rejtinga.

Desetak dana prije zadnje emisije obveznica objavljen je novi kreditni rejting Crne Gore od agencije Standard & Poors (S&P) s oznakom B+ koja se opisuje kao “spekulativna kreditna sposobnost, visok kreditni rizik”. U poređenju s drugim zemljama u regionu, Crna Gora zajedno sa Bosnom i Hercegovinom, ima najgori rejting. Najbolje stoje Slovenija AA- (visoka kreditna sposobnost, nizak rizik) i Hrvatska A- (srednja kreditna sposobnost, nizak rizik). Srbija je četiri nivoa iznad Crne Gore s ocjenom BBB- (srednja kreditna sposobnost, umjeren rizik) kao i Albanija i S. Makedonija sa BB- ocjenama (kreditna sposobnost sa spekulativnim elementima, znatan rizik).

Vijesti su objavile da je Crna Gora imala najbolji kreditni rejting (prema metodologiji S&P) 2007. od BB+. Tada je imala rejting tri nivoa iznad sadašnjeg i bila za nivo manje od ulaska u grupu rejtinga bez spekulativnih elemenata. Srbija je 2007. imala rejting BB-, dva nivoa ispod Crne Gore.

I pored ovakvih parametara, Ministarstvo finansija (MF) se istog dana oglasilo saopštenjem da je rejting “potvrdio da Crna Gora, od zemalja u regionu Zapadnog Balkana, ostaje najnaprednija u procesu pristupanja Evropskoj uniji (EU)”. Novi rejting je, saopštili su,  “potvrda da je Crna Gora na stabilnom putu napretka, kada se radi o ekonomskim politikama i razvojnim procesima, koji su sprovedeni u mandatu ove Vlade”.

Crna Gora, zaista jeste napredovala za jedan nivo od avgusta 2024. Tada je S&P popravila crnogorski kreditni rejting sa B na B+. Međutim, sadašnja  “stable outlook” prognoza S&P teško da se može tumačiti kao “snažan pokazatelj stabilnosti i napretka koji je Crna Gora ostvarila, naročito u domenu fiskalne politike i ekonomskih reformi” kako to MF tumači. Kontekst i tabele S&P zapravo pokazuju da je “stable outlook” prognoza da će stanje ostati na nivou na kojem je sada. U sadašnjoj ocjeni naše ekonomije S&P navodi da CG ima trend povećanja trgovinskog deficita, pad turizma, smanjenja direktnih stranih investicija (DRI) i usporavanje bruto društvenog proizvoda (BDP) zadnjih devet mjeseci.

Sadašnja fiskalna slika države će se dodatno pogoršati, prema vladinim procjenama, sa rastom javnog duga sa 4,5 milijardi iz septembra 2024. (58,5 odsto BDP-a) na 5,5 milijardi u 2027. godini (63,8 odsto BDP-a). Štaviše, Vlada će zbog sadašnjeg stanja i novih potreba morati nastaviti sa pozajmicama koje će, po pravilu, biti sve skuplje. Iduće godine treba vratiti 353 miliona a 2027. godine čak 971 milion što je ukupno za tri godine (2025-2027) skoro 2,2 milijarde eura.

Takođe, važno je primijetiti da nama susjedne države nastavljaju politiku forsiranja domaćeg kreditiranja svojih potreba, dok se Crna Gora isključivo oslanja na međunarodne investitore čija jedina želja je profit od visokih kamata koje im Vlada, tj. građani plaćaju kao nijedna država u okruženju.

Slovenija je u januaru ove godine na domaćem tržištu preko emisije obveznica pozajmila 261 milion eura uz kamatu od 3,4 odsto. Srbija je isto u januaru preko dinarskih obveznica prikupila 945 miliona eura uz kamatu od 5,25 odsto. Od toga su 60 odsto bili domaći investitori. Iako je srbijanska kamata nešto viša od crnogorske, Beograd ima sve poluge monetarne politike u svojim rukama preko kojih relativno lako može ispeglati valutne razlike. Hrvatska je do sada nekoliko puta sprovela emisije na domaćem tržištu uz niže kamatne stope.

Jedna od rijetkih dobrih strana za Crnu Goru u dosadašnjem zaduživanju je neočekivano velika inflacija i kod nas i u svijetu. Neki analitičari navode primjer kineskog zajma za gradnju auto puta sa kamatom od dva odsto i dosadašnjim hedžing aranžmanima Spajića kojim je amortizirana valutna razlika između dolara i eura. Rata od 60 miliona eura bi 2014. godine ili ranije puno teže pala državnom budžetu nego 2025. godine.

Vrijeme i inflacija “jedu dosadašnji dug”. Ali dolaze nova zaduženja.

Jovo MARTINOVIĆ

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

POTPISAN SPORAZUM VLADE I UJEDINJENIH ARAPSKIH EMIRATA: Čekajući Skupštinu

Objavljeno prije

4 dana

na

4 Aprila, 2025

Objavio:

Planirane grandiozne investicije, prema navodima premijera vrijedne oko 30 milijardi eura, na državnoj zemlji koja će se dati u dugoročni zakup, čeka Zakon o državnoj imovini.  Članom 29  Zakona jasno je određeno da o raspolaganju imovinom iznad vrijednosti od 150 miliona eura, na prijedlog Vlade odlučuje – Skupština

 

 

Premijer Milojko Spajić sa delegacijom boravio je u Ujedinjenim Arapskim Emiratima od 27. marta do 02. aprila ove godine. Već sledećeg dana po dolasku crnogorske delegacije, Vlade Crne Gore i Ujedinjenih Arapskih Emirata potpisale su Sporazum o ekonomskoj saradnji i Sporazum o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnina, na svečanosti koja je organizovana u Predsjedničkoj palati u Abu Dabiju.

Sporazume su potpisali  Spajić i vicepremijer Vlade UAE i ministar vanjskih poslova, Šeik Abdulah bin Zajed Al Nahjan, uz prisustvo predsjednika Šeika Muhameda Bin Zajeda Al Nahjana.

Saradnja će obuhvatiti brojne oblasti, sa posebnim fokusom na strateške i projekte od javnog interesa. Prije svega na razvoj jednog projekta na Crnogorskom primorju, kao integrisanog razvoja turizma i nekretnina mješovite namjene i izgradnju skijališta na sjeveru Crne Gore.

„Sporazum o saradnji u oblasti turizma predstavlja osnovu za projekte, koji će rapidno ubrzati ekonomski rast, otvoriti nova radna mjesta te poboljšati standard i kvalitet života, ravnomjerno raspoređujući benefite – na jugu i sjeveru zemlje. Zato naglašavam odredbu Sporazuma kojom se predviđa razvoj projekata u različitim regionima Crne Gore prvi put u istoriji vodeći računa o ravnomjernom razvoju naše zemlje“, istakao je nakon potpisivanja premijer Spajić.

Predsjednik UAE, Šeik Muhamed bin Zajed Al Nahjan kazao je da na putu daljeg razvoja države Crne Gore i njenog društva, premijer Spajić može računati na njegovo puno povjerenje i podršku.

U čast posjete predsjednika Vlade Crne Gore Ujedinjenim Arapskim Emiratima, na najvišoj zgradi na svijetu, Burj Khalifi u Dubaiju, istaknuta je zastava Crne Gore.

I dok je premijer Spajić ubirao lovorike na Arapskom poluostrvu kod kuće ga nisu štedjeli. Podigla se velika galama oko teksta Sporazuma, načina na koji će planirane investicije biti realizovane, o potencijalnim lokacijama koje će investitori odabrati, o uslovima zakupa državnog zemljišta i mnogih nepoznanica oko cijele priče koja je počela pojavom jednog od najmoćnijih investitora, milijardera Mohameda Alabara na licitaciji za zakup kupališta na Velikoj plaži u Ulcinju.

Nakon burne debate u Skupštini i gotovo svim medijima u Crnoj Gori u kojima je sa svojim oštrim  kritikama prednjačio lider URA Dritan Abazović, uzdržanost prema namjeravanoj saradnji dvije zemlje počeli su iskazivati i sami članovi Spajićeve Vlade. Pojedini ministri naknadno su iskazali rezerve prema planiranim investicijama uz tvrdnje kako nisu ni vidjeli Sporazum prije glasanja o njegovom usvajanju na elektronskoj sjednici Vlade.

Uslijedila su prepucavanja saopštenjima na društvenim mrežama između pojedinih članova Vlade i koalicionih partnera skupštinske većine koja su ustalasala političku scenu u Crnoj Gori.

Prva se oglasila ministarka saobraćaja Maja Vukićević (DNP) koja je na svom nalogu na Instagramu poručila: “Na elektronskoj sjednici Vlade Crne Gore nisam podržala Prijedlog osnova za vođenje pregovora i zaključivanje Sporazuma o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnina između Vlade Crne Gore i Vlade Ujedinjenih Arapskih Emirata. Razlog za to je što imam određene rezerve prema predloženom sporazumu. Ne protivim se investicijama – naprotiv, smatram da su potrebne Crnoj Gori. Međutim, Velika plaža je prirodno bogatstvo koje treba da sačuvamo“.

Ubrzo je preko mreže Facebook stigao odgovor iz PES-, partije na čijem je čelu Milojko Spajić.

„Na 73. sjednici Vlade održanoj 21. marta, na kojoj je utvrđen Predlog osnove za vođenje pregovora i zaključivanje sporazuma između Vlade Crne Gore i Vlade Ujedinjenih Arapskih Emirata o ekonomskoj saradnji, potpredsjednik Vlade Milun Zogović (DNP) i ministarka saobraćaja Maja Vukićević (DNP) glasali su “za“.“

Međutim, „na elektronskoj sjednici održanoj 24. marta, na kojoj je utvrđen Prijedlog osnove za vođenje pregovora i zaključivanje sporazuma o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnina, potpredsjednik Vlade Milun Zogović glasao je “za”, dok ministarka saobraćaja Maja Vukićević nije glasala“, naveli su iz PES-a.

„Ukoliko se neko ne slaže sa strateškim razvojnim projektima, očekuje se da to artikuliše na Vladi, a ne da post festum na društvenim mrežama iznosi populističke poruke radi dnevnopolitičkih poena“, poručili su  i dodali da „ako neko iz vlasti ima drugačiju agendu, pozivamo ga da je jasno saopšti i preispita svoje učešće u Vladi“.

“Izostanak glasa nije čin odgovornosti, već izbjegavanje odgovornosti. Vlada Crne Gore ne donosi odluke iza zatvorenih vrata – svi članovi kabineta, uključujući i ministre iz DNP-a, bili su blagovremeno i transparentno informisani o svim materijalima, što potvrđuju i njihova učešća u glasanju. Uostalom, ako sporazumi nijesu dobri – zašto je Zogović dva puta glasao za?”, kazali su iz PES.

Oglasio se i lider DNP Milan Knežević, nejasnim pojašnjenjem redosleda glasanja za dva dokumenta, Prijedlog osnova za vođenje pregovora o ekonomskoj saradnji i drugog o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnina, za koje su ministri iz redova njegove partije različito  glasali. On je kazao kako nisu znali da će Sporazumi biti u nadležnosti odlučivanja Skupštine i zato su to smatrali problematičnim.

U dopuni zaključaka sa sjednice Vlada je naložila da se  Sporazum o  saradnji između Crne Gore i Ujedinjenih Arapskih Emirata proslijedi na potvrđivanje Skupštini Crne Gore.

Ali ostaje nejsano zašto su potpisani državni dokumenti sa Vladom UAE obavijeni velom misterije, zašto nisu javno dostupni na sajtu Vlade. Vlada tvrdi da jesu, ali je riječ samo o predlozima osnova za vođenje pregovora. Sporazuma jednostavno nema ni na sajtu Vlade ni Skupštine.

Odgovarajući na kritike i različite interpretacije sporazuma u javnosti od strane NVO, političkih subjekata i medija, u saopštenju iz kabineta premijera Spajića ističe se kako se u Prijedlogu sporazuma o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnina, koji je Vlada Crne Gore usaglasila sa Vladom Ujedinjenih Arapskih Emirata, jasno navodi da nacionalno zakonodavstvo ostaje na snazi i biće primijenjeno, kako u dijelu planske dokumentacije, tako i u dijelu zaštite životne sredine, izgradnje objekata i drugih propisa, sa izuzetkom u dijelu sprovođenja postupka javnih nabavki i državne imovine.

Vlada se obavezuje da će obezbijediti zemljište, odnosno razvojno područje, “bez sprovođenja  javnih nabavki, javnog tendera ili drugih procedura propisanih nacionalnim zakonodavstvom kojim se uređuje oblast državne imovine”, navedeno je u Sporazumu.

„Zakon o javnim nabavkama predviđa izuzeća za nabavke zasnovane na međudržavnim sporazumima i međunarodnim pravnim instrumentima, što je definisano Članom 13 ovog Zakona“, navodi se u reagovanju Vlade.

Međutim, na planirane grandiozne investicije vrijedne, prema navodima premijera oko 30 milijardi eura, na državnoj zemlji koja će se dati u dugoročni zakup, čeka i Zakon o državnoj imovini.  Članom 29  Zakona jasno je određeno da o raspolaganju imovinom iznad vrijednosti od 150 miliona eura, na predlog Vlade odlučuje Skupština.

Crnogorski parlamentarci imaju poslednju riječ (član 39) i kada se dobra u svojini države daju u zakup do 90 godina. Inače nijednim zakonom koji se odnosi na davanje u zakup državnog zemljišta nije predviđen rok od 99 godina, koji se ovih dana pominje u vezi sa mogućim ulaganjima u zaleđu ulcinjske Velike plaže.

Zakonom je predviđeno da se zakup državne imovine vrši isključivo javnim nadmetanjem ili aukcijom i na osnovu prikupljenih ponuda, odnosno putem javnog tendera. U pitanju je Zakon o državnoj imovini iz 2010. godine na osnovu kojeg je donijeta Uredba o prodaji i davanju u zakup stvari u državnoj imovini, sa potpisom tadašnjeg premijera Mila Đukanovića.

Na koji način Vlada planira da preskoči primjenu Zakona o državnoj imovini u korist  Zakona o javnim nabavkama nije objašnjeno. Kao ni to da li se uopšte davanje u zakup državnog zemljišta tretira kao javna nabavka roba, usluga i radova, na šta se Zakon o javnim nabavkama odnosi.

Branka PLAMENAC

Komentari

nastavi čitati

Izdvajamo