Implementacija Programa Evropa sad značajno će ugroziti prihode svih opština, posebno onih u Sjevernom regionu. Iz Zajednice opština računaju da će pad prihoda budžeta tih opština biti, u prosjeku, 20-30 odsto. Ne bude li adekvatnih kompenzacionih mjera, to bi dovelo u pitanje održivost lokalnih finansija
Najavljene mjere Programa Evropa sad, kroz promjenu poreske politike, posebno izmjenama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, značajno će smanjiti budžetske prihode crnogorskih opština.
Problem je izazvala ideja da se ne oporezuju zarade manje od 700 eura bruto, a velika većina plata na sjeveru manja je od tog iznosa. Pošto se opštinama sa sjevera ustupa 50 prihoda od ovog poreza naplaćenog na njihovoj teritoriji (opštine sa manje od tri hiljade stanovnika dobijaju 70 odsto naplaćenog poreza), jasno je da su u pitanju veliki gubici. Ali to nije sve.
Opštine će, makar one siromašnije, ostati i bez tzv. prireza (dodatnih 13 do 15 odsto naplaćenog poreza na zarade). Konačno, i raspoloživa sredstva iz egalizacionog fonda čiji su korisnici najsiromašnije crnogorske opštine biće manja, pošto se i on ,,puni” sredstvima od naplaćenog poreza na zarade. Sredstva iz tog fonda koristi čak 2/3 opština, uglavnom u sjevernom dijelu zemlje.
„Prema nekim procjenama, koje su nedavno saopštili predstavnici opština, pad prihoda tokom naredne godine, usljed implementacije Programa, biće u prosjeku od 20 do 30 odsto “, kazali su Monitoru u Zjednici opština.
Ilustrativan je primjer Opština Bijelo Polje. Prema ovogodišnjem budžetu, ta opština ima ukupne planirane prihode od 13,8 miliona. Od toga 3,2 miliona čini ustupljeni porez na dohodak, 550 hiljada prirez a 5,6 miliona sredstva iz egalizacionog fonda. Sve skupa, više od devet miliona. I pod uslovom da sredstva iz fonda ostanu ista, Opština Bijelo Polje bi, po osnovu umanjenja poreza i prireza na zarade, mogla ostati bez više od četvrtine budžetskih prihoda.
Bogatije opštine imale bi manji gubitak. Ali i tu je riječ o milionima.
Evropska povelja o lokalnoj samoupravi, Ustav Crne Gore, Zakon o lokalnoj samoupravi i Zakon o finansiranju lokalne samouprave garantuju opštinama dovoljan nivo prihoda potreban za finansiranje nadležnosti opština utvrđenih zakonom. Takođe, Preporukom br. 21 Savjeta Evrope iz 2005. godine jasno je utvrđeno: „Generalno, kada viša vlast donose odluke kojima smanjuju poresku osnovicu lokalnih vlasti, treba obezbijediti nadoknadu“.
Zbog toga je, kažu u Zajednici opština, tokom pripreme programa Evropa sad ,,bilo neophodno napraviti detaljnu analizu uticaja Programa na prihode lokalnih samouprava i pojedinačno za svaku opštinu, sa predlogom konkretnih mjera koje će obezbijediti opštinama nadoknadu sredstava koja će izgubiti po osnovu implementacije Programa“. To, međutim, nije urađeno.
„Implementacijom Zakona o finansiranju lokalne samouprave, povećanjem stepena naplate sopstvenih prihoda, kao i povećanjem poreske discipline, opštine su tokom 2019. godine uspjele da izađu iz teškog perioda funkcionisanja izazvanog poremećajem u njihovom finansiranju. Od marta lani, usljed pandemije korona virusa, sve opštine u Crnoj Gori su iskazale jedinstvenu spremnost da podnesu dio tereta i pomognu oporavak lokalne ekonomije“, podsjećaju iz Zajednice opština.
Kažu da su, u tom periodu, sve opštine pripremile pakete podrške privredi i građanima odlaganjem plaćanja poreza na nepokretnosti. Takođe, donesene su na lokalnom nivou i mjere oslobađanja plaćanja pojedinih lokalnih komunalnih taksi i naknada, zakupa poslovnih prostorija, zemljišta…Zbog svega toga, tvrde u Zajednici opština, lokalne finansije su tokom prethodne godine zabilježile značajan pad.
Na sjednici Upravnog odbora Zajednice opština, u kome su svi predsjednici opština u Crnoj Gori, krajem novembra, zaključeno je da će implementacija Programa dovesti do urušavanja uspostavljenog sistema finansiranja lokalnih samouprava i značajnog umanjenja prihoda opština. I da je neophodno utvrditi kompenzatorne mjere kojima će se na adekvatan način nadomjestiti izgubljeni prihodi.
„Upravni odbor je konstatovao važnost ciljeva koji su prepoznati i sa kojima je saglasan, a koji se planiraju ostvariti kroz Program. Međutim, izrazili smo rezervu u odnosu na planirane mjere i rizike koje one sa sobom nose za ostvarivanje postavljenih ciljeva, a time i njegovu održivost i realnost. Na to smo ukazali kako Vladi i nadležnom Ministarstvu finansija i socijalnog staranja, tako i Skupštini i matičnom Odboru za ekonomiju, finansije i budžet“, podsjećaju iz Zajednice opština.
Predstavnici Zajednice su, tokom višečasovne rasprave na Odboru za ekonomiju, finansije i budžet Skupštine, saopštili stav da su polazne osnove na kojima se zasniva Program neutemeljene. Predložene mjere, pored pozitivnih efekata, apostrfirali su, nosi puno rizika što Program čini nerealnim i neodrživim. Zbog toga su predsjednici opština zatražili da se prije donošenja zakona pripremi detaljna analiza uticaja Programa Evropa sad na prihode lokalnih samouprava i pojedinačno za svaku opštinu. Zatražili su i predlog konkretnih kompezatornih mjera koje će obezbijediti opštinama nadoknadu sredstava koja će izgubiti implementacijom.
Nakon toga, predstavnici Ministarstva finansija i socijalnog staranja i Zajednice opština održali su tri sastanka.
Čim je taj treći završen, ministar finansija Milojko Spajić se pohvalio: ,,Svi smo svjesni značaja i obuhvata reforme koju smo predložili. Vladi su građani prioritet i spremni smo na dogovore kako bi se predložene reforme sprovele do kraja”. Potom su iz njegovog Ministarstva pritvrdili da su predstavnici Zajednice opština podržali ciljeve Programa Evropa sad. Opštine i Zajednica opština će u potpunosti biti posvećene sprovođenju i dati svoj doprinos na ovom planu”, poručili su.
Uslijedio je demanti. Program Evropa sad uopšte nije bio predmet razmatranja na sastanku, izuzev u kontekstu njegovog izrazito negativnog uticaja na prihode opština, pa čudi da je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja saopštilo da su opštine i ZO podržale program, saopštili su iz Zajednice opština, čiju delegaciju je na tim sastancima predvodio predsjednik UO Dušan Raičević. ,,Zbog toga ocjenjujemo da je sastanak koji je bio prije svega usmjeren na definisanje mjera kojim će se obezbijediti održivost lokalnih javnih finansija ni u kom slučaju ne treba da bude zloupotrijebljen u dnevno-političke svrhe”.
Zato iz Zajednice opština tvrde da je „postignuta potpuna saglasnost o neophodnosti preduzimanja kompenzatornih mjera koje će se odnositi na sve opštine“.
Prema njima, Ministarstvo finansija treba da poveća procente ustupanja dijela prihoda od poreza na dohodak fizičkih lica na 100 odsto opštinama Sjevernog regiona. ,,Takođe, i 20 odsto opštinama Središnjeg i Primorskog regiona. Treba opredijeliti dodatnih 10 odsto poreza na promet nepokretnosti za Egalizacioni fond“.
Ministarstvo bi, pride, trebalo da opredijeli dodatna sredstva na poziciji tekuća budžetska rezerva za mjesečne transfere opštinama na ime nadoknade za manje ostvarene prihode. ,,To se odnosi na prihode po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica, prireza porezu na dohodak i Egalizacionog fonda“, navode u Zjednici opština.
Toliko za početak. Efetkti Programa Evropa sad, objašnjavaju, precizno će se vidjeti tokom naredne godine, „kada treba raditi na utvrđivanju sistemskih rješenja u oblasti finansiranja lokalnih samouprava“. A sve to pod uslovom da predloženi program (budžet za 2022. i paket pratećih zakona) dobije zvaničnu podršku parlamentarne većine. Koja god da je.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
ANKETA4 sedmice