Jadransko more postalo je poprište žestoke bitke u kojoj se troše stotine miliona eura, pa i milijarde, da bi se stekla prednost nad konkurencijom. Posljednja decenija protekla je u obnovi luka, sa izuzetkom luke u Baru. Ona sve više zaostaje u odnosu na rivale i češće se spominje kao švercerska nego uspješna trgovačka oaza
Podaci su neumoljivi: Luka Bar daleko zaostaje za lukama u basenu jadransko-jonske regije. Naime, godišnji pretovar naše najveće luke je oko 1,7 miliona tona, hrvatske luke Ploče, gotovo dva puta veći, odnosno 3,2 miliona tona, a za pola miliona više luke u Draču. Situacija je još poraznija ako se imaju u vidu podaci iz luka na sjeveru Jadrana: u Rijeci se godišnje pretovari 12,6 miliona tona, u Trstu 16,6 miliona, a u slovenačkoj luci Kopar čak 23,4 miliona tona razne vrste roba.
Iz Udruženja špeditera Crne Gore saopštili su da sve balkanske luke u svjetskom pretovaru kontejnera učestvuju sa jedan odsto, a da luka Bar čini svega 0,6 procenata pretovara balkanskih luka. Interesantno je svakako istaći da je, recimo 1989. godine, preko ove luke prošlo oko tri miliona tona robe.
Ukoliko se prate trendovi investicija u jadranske luke, onda je jasno da će u budućnosti pozicija barske luke biti veoma nezavidna. Možda se to najbolje vidi na primjeru luke Drač koja bi, po mišljenju stručnjaka Evropske investicione banke, trebalo da ima ključnu ulogu u ekonomskom razvoju regiona Zapadnog Balkana.
Albanski premijer Edi Rama je nedavno predstavio projekt proširenja ove luke, koja će, kako tvrdi, biti jedna od najvećih turističkih luka na Mediteranu. Cilj je takođe da ona bude ne samo luka Albanije, već i Kosova i Sjeverne Makedonije, kao i juga Srbije. Posebno ako zaživi projekat mini Šengena, koji zajednički forsiraju Rama i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić.
U tom smjeru su projekti povezivanja Drača željezničkom prugom sa Prištinom, te dalje prema Nišu. U posljednjoj deceniji izgrađeni su odlični auto-putevi koji povezuju Albaniju sa Kosovom.
Generalni direktor Luke Drač Piro Vengu kaže kako je važno da se ta luka pravovremeno strateški pozicionira za budućnost jer se predviđa da će u idućih 10 godina zone Jadranskog i Jonskog mora doživjeti trostruko povećanje pomorske trgovine.
Najveća bitka se, ipak, vodi na sjeveru Jadrana, gdje se svi trude da što više i kvalitetnije razviju kapacitete kako bi postali konkurentniji u privlačenju tereta za evropske zemlje iz dalekoistočnih luka, i obrnuto. Najuspješnija je luka Kopar čiji kontejnerski terminal već sada prekrcava više robe nego Rijeka i Trst zajedno. Godišnje se, na primjer, pretovari više od 700.000 automobila.
Istovremeno, luka Trst mnogo investira u logistiku, povećava broj vozova prema Mađarskoj, otvorila je tržište Poljske i Češke i cilj joj da postane distributivni i logistički centar za robe s Dalekog istoka.
A dok se u Luci Bar najavljuje projekat unapređenje infrastrukture, vrijedan preko 20 miliona eura i koji će biti finansiran iz budžeta EU u okviru investicionog plana za Zapadni Balkan, izostaje već decenijama najavljeno bolje infrastrukturno povezivanje luke sa okruženjem. Modernizacije željeznice nije ni na vidiku, dok izgradnja tek prve od četiri dionice auto-puta prema granici sa Srbijom sporo napreduje. Bitku sa konkurencijom Luka Bar je izgubila na svom terenu.
Prije svega, jer se ona posljednjih desetljeća mnogo češće nalazila na ruti krijumčara, odnosno jer je služila kao sigurna švercerska luka. Vlada Crne Gore je u julu usvojila odluku o zabrani skladištenja duvanskih proizvoda u okviru Slobodne zone Luke Bar, čime je ,,konačno zadan snažan udarac organizovanim kriminalnim grupama koje su decenijama organizovale šverc preko te luke”.
,,Nakon 30 godina, došao je kraj švercu cigareta”, rekao je potpredsjednik Vlade Crne Gore Dritan Abazović.
U dokumentu Globalne inicijative ,,Žarišta organizovanog kriminala na Zapadnom Balkanu” iz maja 2019. godine, navodi se da je Bar, poznat kao žarište šverca cigareta. Inostrane marke stižu preko Bara za reeksport, dok se cigarete proizvedene u Crnoj Gori transportuju iz Bara.
Prema nezvaničnim informacijama, tržište cigareta u Crnoj Gori je vrijedno oko 800 miliona eura. Svaka peta švercovana cigareta u EU ulazi preko Crne Gore, što se odražava na budžete tih zemalja, pa one traže efikasnije akcije od crnogorskih vlasti. Tako je Velika Britanija izračunala da je poslije eliminisanja šverca cigareta iz Crne Gore imala oko 270 miliona eura prihoda.
No, čini se da svi u aktuelnoj Vladi ne dijele stavove vicepremijera. Vijesti tvrde da je do razrješenja direktora Uprave prihoda i carina Aleksandra Damjanovića sa te funkcije došlo jer ni premijer Zdravko Krivokapić ni resorno Ministarstvo finansija i socijalnog staranja nijesu bili upoznati sa popisom carinskog skladišta cigareta u Baru, koje je obavljeno u junu.
Takođe, pošiljka od 1,4 tone kokaina, koja je krajem jula zaplijenjena u Zeti, je brodom stigla u luku Bar, u kontejnerima banana. Prije sedam godina oko 250 kg kokaina je iz Brazila do Crne Gore prevezeno u džakovima kafe.
Stoga se u nedavno objavljenom Izvještaju Evropske komisije za prošlu godinu apeluje na snažniji carinski nadzor i proaktivne istrage, posebno kada je u pitanju poslovanje of-šor firmi u Slobodnoj zoni.
Iz Vlade Crne Gore ističu da su zabranili skladištenje duvanskih proizvoda u okviru te zone, te poručuju da ,,postoji interesovanje jednog investitora da na prostoru Slobodne zone u Luci investira 35 do 40 miliona dolara u proizvodnu fabriku, što bi otvorilo značajan broj radnih mjesta i omogućilo Luci Bar nove poslove“.
Staro je pravilo: pomorska trgovina donosi izvjestan prosperitet, dok samo privilegovana i krijumčarska može donijeti veliku akumulaciju i blagostanje. Naravno, samo pojedincima i njihovim pomagačima u vlasti koji se i dalje ne žele odreći tih monopola.
A cijenu višedecenijskog šverca plaća i tek će platiti tragičnim zaostajanjem za konkurencijom Luka Bar, opština Bar i njeni građani/ke, kao i čitava Crna Gora.
Mustafa CANKA
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
FOKUS3 sedmice