Tokom 2019. godine u akcijama carinskih službenika, policije i drugih bezbjednosnih organa Crne Gore zaplijenjeno je ukupno 1,7 miliona pakli cigareta, vrijednosti oko 3,9 miliona eura
Crna Gora zvanično je prepoznata kao ruta za šverc cigareta ka Evropskoj uniji još otkad su današnji i nekadašnji predsjednik Crne Gore Milo Đukanović i Momir Bulatović, 1998. godine, o tom švercu raspravljali u predsjedničkoj debati na državnoj televiziji. I više od dvadeset godina kasnije međunarodna zajednica zamjera Crnoj Gori na švercu cigareta – ovog puta u Izvještaju o napretku Evropske komisije.
U tom dokumentu se navodi da u dijelu borbe protiv krijumčarenja duvanskih proizvoda u 2019. godini nije bilo presuda za organizovani šverc cigareta. Bilježe, međutim, da su pokrenuti krivični postupci u tri slučaja velikih razmjera, uključujući i jedan predmet sa 22 osumnjičena.
Riječ je o postupku koji je Specijalno državno tužilaštvo (SDT) pokrenulo protiv Petra Milutinovića (35) i dvadeset jedne osobe i kompanije koji se dovode u vezu sa švercom cigareta. U tom poslu je, prema navodima iz optužnog akta, oštećen budžet države za 44 miliona eura. Protiv njih je pokrenuta i finansijska istraga. Prema sumnjama tužilaštva, Milutinović je zajedno sa carinikom Gojkom Lekovićem (67) formirao kriminalnu organizaciju koja je od neutvrđenog datuma pa do početka avgusta 2018. godine nazakonito izvozila cigarete iz skladišta Slobodne carinske zone Luke Bar radi prodaje na sivom tržištu, uz izbjegavanje mjera carinskog nadzora i neplaćanje fiskalnih obaveza kojima podliježe takva vrsta robe.
Milutinović je uhapšen početkom avgusta 2018. godine zajedno sa još tri lica, a mjesec dana kasnije pritvoreni su i ostali, zbog sumnje da su učestvovali u poslu šverca cigareta vrijednom više miliona eura.
U drugom slučaju organizovanog krijumčarenja duvanskih proizvoda, kako navode u Izvještaju, optuženo je lice, „dobro poznato“ organima gonjenja, a za kojim se tragalo 20 godina. Riječ je o biznismenu iz Tuzi Đoki Camaju, koji je prema navodima optužnice SDT-a, zajedno sa Duškom Nikaljevićem na teritoriji Crne Gore, Srbije, Italije i drugih evropskih zemalja organizovao kriminalnu organizaciju radi krijumčarenja cigareta na sivom tržištu. Pored njih dvojice optužnica je obuhvatila još sedam lica.
U izvještaju se navodi da zapljene cigareta bez akciznih markica redovno obavljaju carinski službenici, lokalna i državna policija. Tokom 2019. godine zaplijenjeno je ukupno 1,7 miliona paklica cigareta, vrijednosti oko 3,9 miliona eura. „Međutim, i pored povećanih napora bezbjednosnih službi u ovoj oblasti, i poboljšane saradnje crnogorskih carinskih službi sa međunarodnim partnerima, broj pokrenutih postupaka i dalje je nedovoljan, uzevši u obzir procjenu razmjera šverca cigareta od, prema i preko Crne Gore“, navodi se u izvještaju EK.
Ocjenjuju da Crna Gora mora pojačati mogučnost da procijeni rizike u oblasti krijumčarenja cigareta, da unaprijedi politike u obavještajnom sektoru i proaktivnost organa za sprovođenje zakona, kao i da pronađe lijek za sistemske nedostatke u Slobodnoj carinskoj zoni Luke Bar. Tokom posljednje dvije godine uhapšeno je više službenika Uprave za carine zapošljenih u Luci Bar. U jednoj akciji Specijalnog državnog tužilaštva prije dvije godine, zbog sumnji za korupciju, uhapšeno je i procesuirano 17 carinskih službenika u Luci Bar.
Direktor Istraživačkog centra u MANS-u Dejan Milovac rekao je za Monitor da nije prvi put da se Luka Bar u međunarodnim izvještajima prepoznaje kao lokacija preko koje se vrši šverc, naročito kada je u pitanju Slobodna zona koju je osnovala država. Kaže da su u jedinom javno dostupnom izvještaju o radu Slobodne zone, kao korisnici usluga, bile navedene kompanije čiji vlasnici su se u regionu povezivali upravo sa švercom cigareta. Nakon tog izvještaja, tvrdi, Ministarstvo ekonomije, Opština Bar i Luka Bar kao osnivači Slobodne zone su odbijali da javnosti dostave nove izvještaje, tvrdeći da ih ne posjeduju.
„MANS je od Luke Bar uoči posljednih izbora zatražio informacije o Slobodnoj zoni, ali su u toj instituciji odgovorili da se radi o poslovnoj tajni, te da se pristup informacijama odbija i zbog toga što zona uživa takozvanu privrednu eksteritorijalnost koja garantuje poseban status i zaštitu korisnicima i operatoru slobodne zone. Nema sumnje da ova vrsta ’privilegije’ koja obezbjeđuje maksimalnu povjerljivost može bit i jeste primamljiva onima koji Luku Bar vide kao resurs za šverc sa minimalnim rizikom. Zbog toga i ne čude ocjene Evropske komisije kada je u pitanju šverc cigareta preko naše najveće luke“, ocijenio je Milovac.
On smatra da je očekivano da Evropska komisija ima mnogo više informacija o švercu cigareta preko Crne Gore nego što Uprava policije prezentuje domaćoj javnosti, dok su zaplijene, ocjenjuje, samo dio stvarnog prometa koji ide preko naše zemlje. Tvrdi da su se zaplijene Uprave policije mahom odnosile na takozvani distributivni dio švercerskog lanca i lokalnu logistiku, dok je organizacioni dio, upravo zbog takve strategije naše policije, i dalje van njenog domašaja.
Prema prošlogodišnjem izvještaju Evropske kancelarije za suzbijanje prevara (OLAF), šverc cigareta iz luke Bar za tri godine je Evropskoj uniji nanio štetu od oko 70 miliona eura. Istražni organi iz OLAF-a posebno su u izvještaju tretirali šverc iz Crne Gore, koji decenijama izaziva ozbiljne probleme.
U izvještaju OLAF-a piše da je od početka 2015. godine uhvaćeno osam brodova na koje su cigarete natovarene u Luci Bar. Ta plovila zaustavljena su u Grčkoj i Španiji. Od ovih osam brodova šest je putovalo za Libiju, a po jedan za Kipar i Liban. Na tim brodovima zaplijenjeno je oko 350 miliona cigareta vrijednih 70 miliona eura.
Slično je pisala i međunarodna organizacija Globalna inicijativa protiv transnacionalnog organizovanog kriminala – mreža više od 300 nezavisnih svjetskih i regionalnih eksperata koji se bave ljudskim pravima, demokratijom, upravom i temom razvoja. Oni su tada naveli da je šverc cigareta glavni oblik organizovanog kriminala na Balkanu, a njegovo središte je Crna Gora. U svom izvještaju su naveli da je Bar poznat kao žarište šverca cigareta, odnosno da inostrane marke navodno stižu preko Bara za reeksport, dok se cigarete proizvedene u Crnoj Gori transportuju iz tog lučkog grada.
„Crnogorske cigarete se švercuju širom regiona. Cigarete se takođe nelegalno proizvode u Bosni i Hercegovini, Srbiji i na Kosovu. Zatim se krijumčare u Crnu Goru, odakle nastavljaju, sa crnogorskim cigaretama, ka Evropskoj uniji i dalje. Odnedavno, Kosovo je postalo novi regionalni centar distribucije cigareta. Velike količine se dalje švercuju odatle u Srbiju, Sjevernu Makedoniju i Bugarsku, a zatim transportuju kroz poroznu granicu ka Crnoj Gori”.
Izvještaji Evropske komisije, koji su na njihovom sajtu dostupni za sve zemlje regiona, problem šverca cigareta prepoznaju samo u Crnoj Gori i (u malom obimu) na Kosovu. U Izvještaju o napretku za Kosovo pišu da je šverc cigareta i ostalih duvanskih proizvoda prisutan u toj, i dalje međunarodno nepriznatoj državi, ali da nivo ovih aktivnosti i dalje ostaje nizak.
U prethodnom izvještaju Evropska komisija je zamjerila jer zaplijene cigareta ne prate finansijske istrage. Od debate Đukanovića i Bulatovića na državnoj televiziji u Crnoj Gori i regionu spekuliše se da su djelovi države umiješani u šverc cigareta i da se novac od takvih aktivnosti vraća u državne tokove. Posebno dok je Đukanović potraživan od italijasnkih vlasti zbog navodne umiješanosti u šverc cigareta. Međutim, nalazi istražnih organa, prema zvaničnim podacima, nikada nijesu išli u tom smjeru.
Šverc kao nedozvoljena trgovina
Prema Krivičnom zakoniku (KZ) Crne Gore, krijumčarenje je prenošenje robe preko carinske linije „izbjegavajući mjere carinskog nadzora” naoružan, u grupi ili uz upotrebu sile ili prijetnje, ali i „prodaja, rasturanje ili prikrivanje neocarinjene robe ili organizovanje mreže preprodavaca ili posrednika za rasturanje takve robe”.
Nedozvoljena trgovina bi, prema istom zakoniku, podrazumijevala da lice bez „ovlašćenja za trgovinu, u svrhu prodaje nabavi robu ili druge predmete opšte upotrebe u vrijednosti koja prelazi iznos od tri hiljade eura ili ko se neovlašćeno i u većem obimu bavi trgovinom ili posredovanjem u trgovini ili zastupanjem organizacija u unutrašnjem ili spoljnotrgovinskom prometu roba i usluga. Nedozvljenu trgovinu podrazumijeva i bavljenje „prodajom robe čija je proizvodnja neovlašćeno organizovana”.
Cigarete i u cistijerni
Đoka Camaj je prošle godine lišen slobode nakon što su istražni organi utvrdili da je za potrebe njegove kriminalne organizacije kupio preko 3.000 paketa različitih vrsta cigareta bez akcizne markice i smjestio ih u magacin u Tuzima.
Do toga je dovela prethodna akcija kada su službenici policije na graničnom prelazu Ranča zaplijenili oko 200 paketa (100.000 paklica) neocarinjenih cigareta, koje su pronašli u cistijerni za prevoz prirodnog gasa. Prilikom rentgen pregleda utvrđeno je da se u cistijerni ne nalazi gas, nakon čega su je otvorili i pronašli skriveni tovar.
Ivan ČAĐENOVIĆ
FELJTON4 sedmice
OKO NAS4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
BAŠTE BRIGANJA4 sedmice
ALTERVIZIJA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU3 sedmice