Dok su rafovi domaćih prodavnica puni uvoznih flaširanih voda, u vremenu kada pitka voda u svijetu postaje važnija tečnost čak i od nafte, vode sa izvorišta na sjeveru Crne Gore, svakodnevno otiču u nepovrat
Na Ali-pašinim izvorima u Gusinju vode najboljeg kvaliteta svakodnevno otiču u nepovrat. Ovo veliko i atraktivno mjesto oživi jedino na Ilindan, kada se tu održava tradicionalni susret lokalnog stanovništva i svih onih koji žive u dijaspori, na različitim stranama svijeta.
Danas više ne radi ni stari mlin, niti poznati restoran u tom objektu. Propao je i pokušaj jednog privatnog preduzeća da izgradi fabriku za flaširanje izvorske vode. Zašto?
Niko u Gusinju nema odgovor na ovo pitanje, osim pretpostavke da uvozničkom lobiju i onima koji stoje iza tog lobija, to nije bilo po volji. „Nije riječ samo o Ali-pašinim izvorima. Šta je sa vodom na vodopadu Skakavica, ili na desetinama izvorišta na padinama Prokletija, koji su velikog kapaciteta. Sve to otiče, dok mi u prodavnicama ovdje u Gusinju i Plavu, kao i u čitavoj Crnoj Gori, kupujemo flaširane vode iz uvoza“, priča jedan od viđenijih Gusinjana.
Predsjednica opštine Gusinje Anela Čekić po običaju ne odgovara na telefonske pozive. Iz te sjeverne opštine nemoguće je dobiti komentar na pitanje zašto su, pored toliko izvorišta, neiskorišteni resursi pitke vode.
Da izvorišne vode na sjeveru države nijesu ni izbliza valorizovane kako bi trebalo da budu, niti u cilju pokrivanja domaćih potreba, tako ni u cilju razvijanja proizvodnje i privlačenja stranih investitora, nije nikakva novost.
To je, nažalost, fakat preko kojeg svi prelaze ćutke, što na ruku ide jedino onima koji odobravaju uvoz flaširanih voda i, naravno, uvoznicima voda.
Apsurdno zvuči provjeren i precizan podatak da je samo na području opština Berane, Andrijevica i Petnjica katastarski registrovano preko tri hiljade izvora pitke vode, od kojih ni jedan, ne računajući one koji su iskorišteni za gradske ili seoske vodovode, nije industrijski valorizovan.
U ovakvoj situaciji na specifičnoj težini je dobio i nestanak kapitalnog dokumenta pod nazivom Katastar izvorišnih voda na području opština Berane, Andrijevica i Petnjica, koji je sačinjen prije više od trideset godina.
Riječ je o dokumentu koji je čuvan nekoliko decenija, sa željom da jednom bude iskorišćen u komercijalne svrhe, da bi nestao iz arhive bivšeg opštinskog Sekretarijata za poljoprivredu.
Originalni dokument je najvjerovanije ukraden, a tretira se da je stradao u požaru, kada je u Beranama izgorjela zgrada u kojoj su se u to vrijeme nalazile kancelarije ovog sekretarijata.
U Sekretarijatu za poljoprivredu u Beranama kažu da je vrijednost ovog dokumenta bila neprocjenjiva i da o tome svjedoči i činjenica da je dugo nosio oznaku – vojna tajna.
Oni podsjećaju da je katastar izvorišnih voda svojevremeno izradio tadašnji zavod za urbanizam i projektovanje iz Ivangrada, i da je kao vrlo vrijedan dokument čuvan u resornom sekretarijatu više od tri decenije.
»U tom obimnom dokumentu, koji je nastao kao plod dvogodišnjeg terenskog rada, dati su podaci za tri hiljade izvora na području sadašnjih opština Berane, Andrijevica i Petnjica o kapacitetu i temperaturi vode u četiri godišnja doba, nadmorskoj visini, načinu prilaza, široj i užoj lokaciji, geološkom sastavu okoline, mogućnosti kaptiranja, kao i mogućnosti eventualnog zagađivanja« – kažu u sekretarijatu.
Dodaju da su sva izvorišta vrlo precizno locirana, i da je uz te podatke bila priložena skica i topografska karta na kojoj su ucrtani.
»Svako izvorište je bilo ispitano u pogledu fizičke, hemijske i bakteriološke ispravnosti vode. To je jedino što bi trebalo ponoviti, a svi ostali podaci su trajno precizni« – objašnjavaju u sekretarijatu.
Upravo na osnovu ovog dokumenta utvrđeno je da na području terena koji je istraživanjem obuhvaćen postoji najmanje trideset izvora pitke vode koji zadovoljavaju sve kriterijume da bi mogli da se koriste u komarcijalne svrhe, odnosno koji su kapaciteta od pet do 50 litara u sekundi.
Ljudi od struke u ovoj oblasti objašnjavaju da bi za ponovnu katastarsku registraciju izvorišta bilo potrebno mnogo vremena i truda, što je u sadašnjim uslovima skoro neizvodljivo.
»Tog dokumenta više nema, a mogao je predstavljati polaznu osnovu za privlačenje stranih investitora u ovoj industrijskoj grani, ako već nema domaćih. Suvišno bi bilo pričati šta bi značilo otvaranje makar dvije do tri fabrike flaširane vode u ovom regionu«, kažu u beranskom resornom sekretarijatu.
U Petnjici ističu da bi samo komercijalizacija izvorišta dvije najveće rijeke na teritoriji te opštine, Trpeške i Popče, bilo dovoljno da ovaj kraj zaživi i dobije značajnu industrijsku granu.
»Radi se o dva nepresušna izvorišta najkvalitetnije pitke vode u ogromnim količinama. Da ne govorimo o tome kako je na području Petnjice nekada bilo stotinu mlinova, koji su se svi nalazili na vodotocima izvorišnih voda« – pričaju u tom mjestu.
To i u Petnjici, kao i u Gusinju, najbolje uviđaju oni koji dođu ljeti iz dijaspore, najviše iz Luksemburga, i koji su navikli da koriste flaširanu vodu i koji znaju koliko se flaširana voda cijeni na zapadu. Znaju i koliko košta.
Prema trenutno raspoloživim podacima, u Crnoj Gori ukupno radi sedam fabrika za flaširanje vode koje godišnje mogu da proizvedu 350 miliona litara flaširane vode, ali se proizvodi znatno manje, nedovoljno i za potrebe domaćeg tržišta.
Precizniji podaci govore, zapravo, da je domaće tržište preplavljeno flaširanim vodama iz uvoza koji pokriva preko šezdeset odsto ukupnih potreba Crne Gore.
Fabrike flaširene vode na sjeveru do sada su otvorene jedino u Kolašinu i Šavniku, dok na velikom prostoru od Gusinja na krajnjem sjeveroistoku, pa sve do Pljevalja na krajnjem sjeverozapadu države, i pored na stotine kvalitenih izvora velikog kapaciteta, nema ni jedne fabrike za flaširanje vode.
Tako se slična ili istovjetna priča o neiskorištenim resursima, kao u Gusinju, Beranama ili Petnjici, može čuti u Bijelom Polju, Plavu, Rožajama, Pljevljima i, najapsurdnije zvuči, na Žabljaku.
“Možete li zamisliti da u ovom gradu, kojim se država diči u vrijeme ljetnje i zimske sezone, u nekakvom crnogorskom srcu planinskog turizma, nema ni jednog valorizovanog izvorišta pitke vode” – komentarišu Žabljačani.
Država nije ni industrijski ni turistički valorizovala čak ni ogromne kapacitete najkvalitetnije izvorske vode na Vrelu Ibra u Rožajama.
“Ko nije vidio Vrelo Ibra, taj ne zna šta znači divlja ljepota i nepresušno izvorište pitke vode. Ibar, nažalost, svi znaju nizvodno kao prljavu i zagađenu rijeku. Pozivamo sve ljubitelje prirode, a onda i zainteresovane investiture, da dođu na izvorište ove rijeke ispod planine Hajle, tek nekoliko kilometara od grada” – ističu u lokalnoj turističkoj organizaciji.
Dok su rafovi domaćih prodavnica puni uvoznih flaširanih voda, u vremenu kada pitka voda u svijetu postaje važnija tečnost čak i od nafte, vode sa ovih i drugih izvorišta na sjeveru Crne Gore, svakodnevno otiču u nepovrat.
To je, smatraju stručnjaci u ovoj oblasti, najprecizniji pokezatelj državne brige za regionalni razvoj.
Ostaje pitanje ko nas prevodi žedne preko vode ili koji nas to uvoznički lobi preveslava? Zašto pijemo vodu iz uvoza, kada naše najkvalitenije planinske ima toliko da bi mogli mi da budemo lideri u regionu po izvozu pitke vode?
Da se i izvorišta ne čuvaju za tajkune, kao što je to nekoliko decenija bilo sa iskorištavanjem hidropotencijala u svrhu proizvodnje električne energije, odnosno gradnje malih elektrana?
Tufik SOFTIĆ
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice