Alarmantni novinski naslovi iz Srbije da jedemo meso koje je u Evropskoj uniji zabranjeno i za životinjsku upotrebu, nijesu pobudili neku veću pažnju kod nas. A trebalo bi – Crna Gora uvozi preko 90 odsto mesnih prerađevina, najviše iz Srbije.
U domaćim supermarketima prodaju se paštete od 20 centi, jeftine salame, viršle, a i kilo mesa se može kupiti za dva-tri eura. O kvalitetu ovih proizvoda malo se zna i priča, kupuje se i jede spram standarda.
U regionu kao glavni problem je ocjenjena upotreba mehanički otkoštenog mesa (MOM). Ovo meso nastaje kada se, recimo sa pileta odvoje njegovi najkvalitetniji djelovi – file, batak, karabatak, a ostaci se pod visokim pritiskom skinu sa kostiju, najčešće leđa. U crnjoj varijanti drobe se i šije, leđa, trtice, kosti i kože npr. pilića. Tako dobijena smješa, koja spada u najgoru kategoriju ,,mesa”, se dodaje mesnim prerađevinama.
Najdramatičniji u upozorenjima je dr Miroslav Stojšić, bivši načelnik srpske Veterinarske inspekcije koji tvrdi da je to meso ne samo nekvalitetno već i potencijalno opasno, te da se u Njemačkoj, Francuskoj i Holandiji nekada koristilo za prehranu pasa i mačaka, ali je i to zabranjeno. ,,Treća kategorija pilećeg MOM-a sadrži trtične žlezde koje se nigdje u svijetu ne jedu, jer su pune hormona i antibiotika kojima se hrane pilići. Sada EU to izvozi za Srbiju, a naši proizvođači to stavljaju u hranu za obdaništa i škole”, upozorava godinama Stojšić.
Računica mesne industrije je jasna: MOM košta oko 30 centi po kilogramu, i donosi velike profite. Da nije ove sirovine, kilogram viršli bi koštao od dva do tri eura, a ne ispod eura, a ni paštete se ne bi prodavale po 20 centi. Zbog toga se u Srbiji uvoz MOM-a svake godine povećavao – samo u prvih osam mjeseci prošle godine u ovu zemlju uvezeno je oko 20.000 tona pilećeg, svinjskog i goveđeg MOM-a.
I pored žestokog otpora mesne industrije, u Srbiji je od 1. januara ove godine, javljaju mediji, zabranjen uvoz najlošije kategorije MOM-a koja se koristila u proizvodnji viršli, pašteta, kobasica, parizera…
Stručnjaci međutim upozoravaju da će proizvodi od jeftinog i najnekvalitetnijeg mesa, koje je uvezeno biti u prodaji i tokom 2016. godine, iako je uvoz obustavljen, jer se one skladište u hladnjačama do šest mjeseci.
Kolika je opasnost od ovih mesnih prerađevina za potrošače u Crnoj Gori, pitali smo Veterinarsku upravu (VU) Ministarstva poljoprivrede. ,,Crna Gora je ovu oblast potpuno regulisala u skladu sa EU regulativom”, saopštili su iz VU.
Naredbom iz jula 2008. zabranjen je uvoz MOM goveda, ovaca i koza. Pravilnikom usvojenim u septembru prošle godine zabranjena je proizvodnja MOM-a od ,,kostiju ili komada sa kostima goveda, ovaca i koza”.
,,Ovo znači da je dozvoljena proizvodnja i uvoz pilećeg i svinjskog MOM mesa. Isto važi i u EU”, kažu u VU.
Oni napominju ,,da se u centralnom registru Veterinarske uprave nalazi 172 objekta u kojima se obavljaju djelatnosti poslovanja hranom životinjskog porijekla, među kojima se proizvodnja proizvoda od mesa obavlja u 47 objekata. Ni u jednom objektu nije odobrena djelatnost proizvodnje mehanički otkošćenog mesa, jer nije bilo zahtjeva takve vrste”.
Da li proizvode ili uvoze MOM nisu nam precizno odgovorili iz kompanije Goranović: ,,Naša kompanija proizvode od živinskog mesa prouzvodi u skladu sa Zakonom i Pravilnikom”.
Pitanja o eventualnoj proizvodnji i uvozu MOM-a uputili smo trima najvećim kompanijama u Crnoj Gori: Mesopromet, Martinović i Goranović. Odgovore smo dobili samo od kompanije Goranović: ,,Zbog činjenice da Srbija nije zabranila uvoz finalnih proizvoda koji u svom sastavu imaju mehanički otkošćeno meso, a dozvolila je upotrebu mehanički otkošćenog mesa iz sopstvene proizvodnje, pretpostavljam je da je motiv bezbjednost i zaštita domaćih proizvođača živinskog mesa”, navodi se u odgovoru koji je potpisao tehnički direktor Nikola Goranović.
Iz VU su kazali da nemaju saznanja da je u Srbiji zabranjen uvoz MOM-a, već su, kako su kazali, u direktnoj komunikaciji sa nadležnim organima Srbije dobili informaciju da je došlo do izmjene nacionalnih pravila koja nijesu bila usaglašena sa EU pravilima.
Goranović napominje da se na tržištima Crne Gore, Srbije, BiH, Makedonije, Hrvatske, Slovenije, kao i državama EU plasiraju proizvodi koji sadrže MOM, s tim što se proizvod mora ispravno i adekvatno deklarisati.
U VU smatraju da pored brojnih pravilnika, ne postoje razlozi za dodatnu zabranu uvoza MOM-a. Ističu da se pileći i svinjski MOM u Crnoj Gori uvozi isključivo radi dalje prerade i proizvodnje termički obrađenih proizvoda od mesa. Te da sadržaj MOM-a ne smije prelaziti jedan odsto svježeg proizvoda u skladu sa međunarodnim standardima.
U VU i ministartsvu uvjeravaju da ,,prilikom uvoza granična veterinarska inspekcija vrši provjeru pošiljke i nakon izvršenih pregleda i laboratorijskih ispitivanja odobrava upotrebu MOM u odobrenom prerađivačkom objektu”.
Ipak, podatak koliki je uvoz MOM-a bio tokom prethodne godine nemaju, već su nas uputili na Monstat i Upravu za inspekcijeske poslove.
I pored uvjeravanja da sve funkcioniše dešavaju se propusti i u ovoj osjetljivoj oblasti. Nakon prijave čitaoca Vijesti, 17. avgusta prošle godine da se u prodavnici Farma Mont prodaje stočna hrana na čijoj deklaraciji piše da je od genetski modifikovane soje, ministar poljoprivrede Petar Ivanović je, sjutradan, na vanrednoj konferenciji za novinare saopštio da je izdao naredbu o zabrani prometa genetski modifikovane stočne hrane 1.075 kilograma sojinog brašna i 9.000 energetskog koncentrata biomilk. Ivanović je tada naveo da je ovaj primjer ukazao na propuste u sistemu bezbjednosti i da će biti posvećeni pronalasku sistemskog rješenja.
Za jedno od sistemskih rješenja slovi novi Zakon o bezbjednosti hrane koji je stupio na snagu 15. oktobra 2015. i koji, kako tvrde u ministartsvu, predstavlja osnov za postepenu implementaciju pravila EU u ovoj oblasti. Očekuje se i da se sredinom ove godine otvore poglavlja 11 i 12 Poljoprivreda i Bezbjednost hrane.
Da treba poraditi na bezbjednosti hrane prije godinu dana pokazao je slučaj Vinobran, kada je otkriveno da su mesni proizvodi (ćevapi, pljeskavice i roštiljske kobasice) u čak 39 od 50 uzorkovanih u mesarama u Podgorici, Cetinju i Tuzima, koje je kontrolisala Veterinarska inspekcija, tokom dva mjeseca, bili pozitivni na vinobran. Vinobran je konzervans čije je miješanje sa mesom strogo zabranjeno i koje može da izazove više nuspojava.
Nakon pokretanja 37 prekršajnih postupaka takva praksa, srećom, tokom nedavnih novogodišnjih praznika nije zabilježena.
Iz Uprave za inspekcijske poslove saopštili su da je tokom prošle godine preko 35 građana prijavilo sumnju u bezbjednost hrane u maloprodaji, od čega je šest prijava bilo osnovano. Na osnovu utvrđenih nepravilnosti u podgoričkim maloprodajnim objektima, tokom prošle godine uništeno je 113,9 kilograma mesa.
A ako se pitate koliko stvarno košta kilogram mesa uvezenog iz Brazila ili Holandije, ili neke druge destinacije koje u megamarketima košta od dva do tri eura, kada se odbije zarada vlasnika, troškovi transporta, porezi, ispada da je nabavna cijena tek nešto veća od one paštete od dvadeset centi. Država garantuje da je ispravno za ishranu, a da li je i zdravo, prosudite sami.
GMO opasnost
U Hrvatskoj i Srbiji se već godina vodi polemika oko genetski modifikovane hrane (GMO). Oni koji protežiraju GMO hranu tvrde da nema naučnih dokaza da je ona štetna po zdravlje, dok su oponenti ubijeđeni da je maltene otrov. Brojni svjetski i regionalni naučni autoriteti tvrde da su analize pokazale da GMO namirnice vremenom izazivaju sterilnost, da su kancerogene i da izazivaju srčane probleme…
Stručnjaci upozoravaju da je posljednih godina uglavnom preko genetski modifikovane soje za ishranu stoke GMO ušla u region. Kao problem napominju i to što se u zemljama regiona uvozi meso u kojima je dozvoljeno korišćenje GMO u ishrani stoke, kao na primjer Brazil i Argentina.
Direktiva Evropske komisije 2015/412 koja je stupila na snagu 31. marta 2015. propisuje da se stavljanje na tržište GMO sjemena na područje čitave Unije reguliše na nivou EU, ali svaka zemlja članica ima pravo individualno odlučiti hoće li, i u kojoj mjeri, dopustiti uzgoj GMO kultura na vlastitoj teritoriji.
No, i pored direktiva, GMO hrana je odavno na našim trpezama. Prema ranijem istraživanju organizacije Greenpeace, GMO sastojci prisutni su u proizvodima svjetskih brendova: u dječijoj hrani Hip, čokoladicama Mars, Snikers, Twiks, Kit Kat, Milki vej, u čokoladama kompanija Nestle i Ferero rošer, u čokoladnom napitku Neskvik, u voćnim jogurtima firme Danone… U velikim količinama nalazi se u gaziranim napicima – Koka kola, Sprajt, Fanta, Pepsi kola, a ima je i u čokoladama Milka, čak i u Orbit žvakama.
Kancerogeno meso
Otkako je krajem prošle godine Svetska zdravstvena organizacija upozorila da crveno meso i mesne prerađevine mogu da izazovu rak, objavljena su razna upozorenja na što treba obratiti pažnju kod kupovine mesa. Pored oznake za mehanički otkošteno meso MSM, treba izbjegavati proizvode sa kancerogenim emulgatorima E249, E250, E251 i E252, polifosfate E451, E452 i E453, kao i kancerogeni karagenan – E407.
Predrag NIKOLIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice